درباره ضیاء‌الدین سجادی

درباره ضیاء‌الدین سجادی

 مرداد یادآور درگذشت سیدضیاء‌الدین سجادی استاد دانشگاه، مترجم، مصحح و پژوهشگری است که عمده وقت خود را در پرداختن به زبان فارسی گذراند.

سیدضیاء‌الدین سجادی در ۱۲۹۹ در مشهد و در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش حاج سیدمصطفی سرابی خراسانی اهل شعر و ادب و از جمله فضلای مشهد و شاگرد ادیب نیشابوری بود. با وجود همه اینها او برای ادامه تحصیلاتش در دانشگاه در ۱۳۲۱ خورشیدی از مشهد به تهران آمد و در رشته زبان و ادبیات فارسی مشغول به تحصیل شد. در آن زمان اساتید برجسته‌ای در دانشگاه تهران حضور داشتند که از آن جمله می‌توان به ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی، احمد بهمنیار و ... اشاره کرد.

او که علاقه خاصی به خاقانی شروانی و اشعارش داشت، برای رساله دکتری خود این موضوع را دستمایه نگارشش قرار داد و بعدها هم به بررسی و تفحص در آثار و اشعار خاقانی پرداخت. علاقه اش به معلمی و تدریس، او را بر آن داشت از  ۱۳۴۴ خورشیدی در دانشسرای عالی و دانشگاه تهران مشغول به تدریس شود و بعدها هم در تربیت معلم، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه فردوسی مشهد به کار تدریس پرداخت.

موفقیت‌ها

سید ضیا الدین سجادی در ۲۶ شهریور ۱۳۸۱ به عنوان یکی از مفاخر فرهنگی ایران معرفی شد. او در ۶۵ کنگره و مجمع و مجلس علمی و ادبی به سخنرانی پرداخت که بیشترشان در مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات آن کنگره‌ها و مجامع به چاپ رسیده است. از جملهٔ این مجامع، کنگره‌های تحقیقات ایرانی، کنگرهٔ بزرگداشت فردوسی، حافظ، بیهقی، ناصرخسرو، کنگرهٔ ایران‌شناسان، کنگرهٔ جهانی سعدی و حافظ، نشست‌های بحث دربارهٔ زبان و ادبیات فارسی، کنگرهٔ بزرگداشت سیبویه، کنگرهٔ جهانی نظامی گنجوی، کنگرهٔ جهانی خواجوی کرمانی و کنگرهٔ جهانی خاورشناسان بود. سجادی عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی، انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و کنگره تحقیقات ایرانی نیز بود.(۱)

آثار و تالیفات:

از آثار و تالیفات این ادیب برجسته می‌توان به دیوان خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مجموعه نامه‌های خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مثنوی ختم‌الغرائب خاقانی (با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ شرح قصیده مسیحیت از شمس‌الدین لاهیجانی (با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ حواشی دکتر محمد معین بر اشعار خاقانی (با سه مقاله و توضیحات )؛ مثنوی‌های قضا و قدر (تصیح و شرح مثنوی سلیم تهرانی)؛ مفتاح‌الکنوز(رضا قلی‌خان هدایت، با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ یک دوره کتاب فارسی و دستور و تاریخ ادبیات دبیرستانی؛ شرح حال شاعران در کارنامه بزرگان ایران؛ شرح حال شاعران در فرهنگ امیرکبیر؛ گزیده اشعار خاقانی (با شرح و تفصیل کامل)؛ در مکتب استاد (گفتارهایی درباره زبان و ادبیات فارسی)؛ گزیده اشعار سنایی (با مقدمه و توضیحات)؛ رساله تحقیق در اشعار و امثال فارسی تاریخ بیهقی؛ سخنان گزیده درباره فردوسی و شاهنامه؛ کوی سرخاب تبریز و مقبره‌الشعرا؛ مباحث لغوی و دستوری فرهنگ جامع لغات و تعبیرات و اعلام با شرح اشعار خاقانی شروانی؛ اشعار معروف و گویندگان آنها با شرح و تحقیق؛ قصه حی‌بن‌یقظان و سلامان و ابسال اشاره کرد.

کتاب "قصه حی‌بن‌یقظان و سلامان و ابسال" محصول پژوهشی تطبیقی است در ۲ قصۀ کهن، قصۀ حیّ بن یقظان و قصۀ سلامان و ابسال، به روایت راویان بزرگ آن در زبان و ادب فارسی و عربی و جامع‌ترین تحقیق به زبان فارسی است که دربارۀ اصل و مأخذ ۲ قصّه و تجزیه و تحلیل و تأویل آن‌ها و نیز تطبیق اجزای مختلف و قصّه‌های فرعی با سایر داستان‌ها و روایات ملل و اقوام انجام یافته است. ضیاءالدین سجادی خود گفته است که موضوع اصلی این تألیف تحقیق و بحث دربارۀ قصۀ سلامان و ابسال است؛ قصه‌ای رمزی و تمثیلی، فلسفی و عرفانی که ریشۀ یونانی دارد و بعضی همانندی نیز برای آن از داستان‌های قبایل عرب نقل کرده‌اند. ولی به سبب همانندی و هم‌بستگی این ۲ داستان ناچاریم به قصة حیّ‌بن یقظان نیز بپردازیم :قصّه‌ای تمثیلی و عرفانی و بسیار پیچیده و رمزی که نخستین بار ابن سینا آن را نوشته است.(۲)


به جز مواردی که یاد شد، سید ضیا الدین سجادی بر چاپ کتاب‌هایی نظارت می‌کرد یا مقدمه، حواشی و توضیحات بر آن‌ها می‌نوشت که می‌توان از چاپ دوم «تاریخ ادبیات ایران»(تالیف جلاج‌الدین همایی)؛ جشن‌نامه مدرس رضوی؛ مقدمه بر رباعیات خیام؛ تاریخ ادبی ایران از صفویه تا عصر حاضر (نوشته ادوارد براون، ترجمه دکتر بهرام مقدادی)؛ مقدمه و توضیحات و حواشی بر تاریخ ادبیات عرب (نوشته نیکلسون، ترجمه کیواندخت کیوانی) نام برد.

"سید ضیاءالدین سجادی" استاد دانشگاه تهران در مقدمه کتاب "منتخب اشعار اعتماد" اثر سیداحمد اعتمادالاسلام درباره ایشان چنین می‌گوید: "من او را از روی آثارش شناختم و دانستم که مردی بوده‌ است، طالب علم و اهل فضل و صاحب ذوق و متدین و با همه دیانت و تقوی مردی روشندل و تجددخواه بوده، به همه آداب و مراسم دینداری عمل می‌کرده و راه و رسم تجدد و زندگانی نوین آن‌روز را نیز طرفدار بوده‌ است. در انواع شعر طبع‌آزمایی نموده و در غزل و قصیده و مثنوی و رباعی وارد شده و نمودارهایی به‌دست داده است".(۳)
در ضمن از او بیش از ۱۷۰ مقاله در موضوعات ادبی، علمی، تاریخی، مذهبی، در مجلات و نشریات معتبر و دانشنامه‌ها منتشر شده است که از جمله آنها می بایست به راهنمای کتاب، یغما، سخن، رادیو ایران، آینده، مجلات دانشکده‌های ادبیات دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت معلم، دانشسرای عالی، دانشنامه ایران و اسلام و دانشنامه جهان اسلام، مجموعه مقالات حافظ شناسی و نشریات دیگر اشاره کرد.(۴)

پی‌نوشت:

۱- زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم سیدضیاء‌الدین سجادی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 

۲-  حی بن یقظان و سلامان و ابسال، نویسنده سیدضیاءالدین سجادی

۳- اعتمادالاسلام، سیداحمد (۱۳۳۵) منتخب اشعار اعتماد، خراسان: شرکت چاپخانه خراسان، صص، ص ۸.

۴- محمد حمید، یزدان‌پرست لاریجانی؛ (۱۳۸۵)، نامه ایران (مجموعه مقاله‌ها، سروده‌ها و مطالب ایران‌شناسی) جلد سوم، تهران: اطلاعات، چاپ اول.

مطالب مرتبط

تگ‌ها

مطالب پربیننده

پربیننده
آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه