بیست و هشتم صفر سالروز رحلت حضرت محمد(ص) رسول مهربانی‌ها و عطوفت است؛ پیام آوری که با نور توحید و یکتاپرستی، جهل و نادانی را از جهان زدودند و با تشکیل نخستین حکومت اسلامی در جهان به تبلیغ و تبیین احکام نورانی این دین الهی پرداختند و عدالت و امنیت پایدار را در جامعه اسلامی برقرار ساختند.

پیامبران الهی موانع تحقق آزادی را در فقدان آزاداندیشی، جبر، استکبار، خودمحوری و مانند آنها می دانستند و در این راه مبارزه می کردند. قرآن کریم رسالت پیامبران را دعوت به توحید و رهایی از هر گونه بردگی و بندگی شیطان های درونی و بیرونی و آزادی از آنها می داند و بیان مصادیق عینی و تصویر تاریخی راستینی از رسالت را روشن می سازد. قرآن کریم در چندین آیه از کامل بودن دین اسلام نام برده و همچنین خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعددی درباره خاتم الانبیاء بودن حضرت محمد(ص) سخن گفته است.

حضرت محمد(ص) آینه تمام نمای اخلاق، زهد و پرهیزگاری بودند و در پرتو، آموزه ها و رهنمودهای نجات بخش اسلام، فصل نوینی را در تاریخ بشریت رقم زدند. آخرین فرستاده پروردگار با رهنمون ساختن بشر به طرف سعادت حقیقی و نمایان کردن جلوه های دیگری از دنیای هستی به پرورش امتی یکتاپرست و آزادیخواه در سراسر گیتی پرداختند. هدف ایشان گسترش دین مبین اسلام و تحول فرهنگی جامعه بود و در این مسیر تمام عمر خویش را صرف هدایت و راهبری جامعه کردند.

رسول الله(ص) سرانجام در ۲۸ صفر ۱۱ قمری به ندای حق لبیک گفتند و چشم از جهان فانی فرو بستند. آرامگاه مطهر ایشان در مدینه منوره در کنار مسجدالنبی قرار دارد و همه‏ ساله سیل عاشقان نبوت به‏ ویژه در ایام پیش و پس از مراسم حج، از سراسر عالم به زیارتش می‏ شتابند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز رحلت پیامبر اسلام(ص) در گفت وگو با حجت الاسلام «محمدرضا ساعدی» کارشناس تاریخ اسلام و پژوهشگر امور دینی دیدگاه های او را در ارتباط با سیره و شخصیت حضرت محمد(ص) جویا شد.

*** ایرنا: جامعه دوران پیامبر گرامی(ص)چه ویژگی‌هایی داشت و شخصیت صلح طلب ایشان چگونه توانست بر آن جامعه تأثیر بگذارد؟

** حجت الاسلام ساعدی: معجزه رسول خدا(ص) در تحول انسانی بود. ایشان از مردم آن زمان، انسان هایی می سازند که پیامی برای ابرقدرت ها می شوند. در حقیقت پیامبر(ص) به مردم پشتوانه و اعتماد بسیار دادند و در این راه بسیار رنج بردند تا حدی که فرمودند: «هیچ پیامبری به اندازه من آزار ندید». پیامبر(ص) در ارتباط با مردم موانع را مرتفع می ساختند. ایشان در اینباره فرموده اند: «هر فردی حاجتی دارد به من معرفی کنید. شاید خودش نتواند، اما شما موظف هستید حاجتمند را معرفی کنید تا مستقیم با من صحبت کند.» ویژگی های جامعه اخلاقی، انسانی و تواضع این بزرگوار موجب محبوبیت بسیار ایشان در دل افراد شده بود و پیامبر مهربانی ها با عظمت خود از آنها انسان هایی طراز نوینی ساخت.

رسول خدا(ص)، نسبت به جامعه رأفت و مهربانی خاصی ارایه می کردند و حتی افرادی که عناد داشتند، وقتی رفتار ایشان را می دیدند، متحول می شدند. کرامت، نجابت، عظمت، تواضع و اخلاق ویژه پیامبر(ص) موجب محبوبیت ایشان در میان مردم شده بود.

*** ایرنا: با نگاهی به سیره نورانی پیامبر اکرم(ص) در می یابیم که ایشان توانستند از جامعه ای قبیله ای و بدوی چنین مدنیتی را به وجود آورند. سیره سیاسی ایشان بر چند باب استوار بوده است؟

** حجت الاسلام ساعدی: حضرت محمد(ص) کوشیدند، وحدت را در جامعه اسلامی برقرار سازند. اقدامات ایشان در جهت تلاش برای بهبود وضعیت جامعه عربی آن زمان و به کارگیری عوامل سیاسی و برنامه ریزی های فرهنگی توانست به امتی واحده و ایجاد فضای رشد فکری و ارتقای فهم مردم نسبت به مسوولیت های خود به عنوان ابزار تحقق وحدت، ‌بیانجامد.

حیات پیامبر گرامی اسلام الگو و اسوه تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان محسوب می شود، زیرا ایشان در جامعه ای منحط و عقب افتاه، تمدنی چشمگیر به وجود آوردند. طرح پیمان نامه مدینه بهترین راه برای ایجاد وحدت عمومی و القای روحیه همبستگی دینی بود و پیمان ویژه مسلمانان راهکاری مذهبی برای پیوند روح برادری محسوب می شد. این راهبرد توانست پایه های استوار اجتماعی جامعه را نمایان سازد.

در این میان مبارزه با نژاد پرستی و قوم گرایی با بهره گیری عاقلانه برای دستیابی به وحدت بود و با این همه بهره گیری ایشان از ظرفیت های اخلاق اجتماعی و نیز توان اخلاق فردی امری شایان توجه است. از این رو پیامبر گرامی اسلام(ص)‌ یکی از راه های سیاسی برای وحدت دینی در امت بزرگ اسلامی را هماهنگی اراده ها و تمایلات ارزشی دانستند. در واقع حفظ و ارتقای امنیت، برقراری عدالت اجتماعی و استکبار ستیزی از جمله مهمترین محورهای برجسته سیاسی رسول اکرم(ص) به شمار می روند.

*** ایرنا: یکی از مباحثی که در سیره و سنت انبیای الهی به ویژه پیامبر اسلام(ص)، نمایان است، موضوع عدالت ورزی و تاکید ایشان بر جاری بودن عدالت در میان مردم است، توجه به این موضوع تا چه اندازه ضروری است؟

**حجت الاسلام ساعدی: حضرت(ص) همواره بر جاری بودن عدالت در میان مسلمانان تاکید داشتند و جامعه اسلامی از جمله فقیر و غنی را دارای حقوق مساوی می دانستند. به طوری که این مبحث از آغاز رسالت و تا سفر حجه الوداع و روزهای پایانی عمرشان مهم بوده است و مساوات و برابری مردم را ملاک و معیار تقوا و پرهیزگاری قلمداد می کردند. در اندیشه نبوی میان مسلمان، غیر مسلمان، سیاه و سفید تفاوتی در برابر قانون الهی وجود ندارد. همه برابرند و هیچ فردی نسبت به دیگری برتری و امتیازی ندارد. رسول اکرم(ص)، حتی به دشمنان خود نیز عدالت می ورزیدند و از دایره و حیطه عدل خارج نمی شدند. اینگونه بود که در روزهای آغازین تشکیل حکومت اسلامی در مدینه گام های نخستین برداشته می شود.

چنین برابری در قانون از معیارها و ملاک های جدی و حتمی در رسیدن جامعه اسلامی به عدالت است و می بینیم که حضرت(ص) در عرصه های مختلف به آن تاکید کرده اند. جامعه اسلامی اگر بخواهد پیامبر(ص) را الگوی خودش در امور سیاسی و اجتماعی جامعه قرار دهد، بلندترین قدم در جهت رسیدن به عدالت اجتماعی آن است که مانند ایشان عمل کند.

*** ایرنا:‌ چگونه می توان با بهره گیری از سنت و سیره نبوی و با وحدت از تفرقه و پراکندگی مسلمانان در دنیای امروزی، رهایی یافت؟

** حجت الاسلام ساعدی:‌ وحدت اصلی بنیادی و زیربنای جامعه اسلامی محسوب می شود که دین مبین اسلام آن را ایجاد کرده است. این مقوله افزون بر توفیقات اجتماعی، توفیق در معنویت و عبادت را نیز در برگیرد. مرور سیره و سنت نبوی نشان می‌دهد، وحدت و انسجام جامعه و تلطیف قلوب یکی از رسالت‌های پیامبر اسلام‌(ص) بوده و این در همه سیره نبوی از ابتدا تا انتها به شایستگی آشکار است، بنابراین باید نظریه وحدت و اجتماع در سیره نبوی به صورت دقیق‌تری کشف و ارایه شود.

*** ایرنا: جامعه امروز تا چه اندازه از جامعه آرمانی که مدنظر پیامبر اکرم(ص) بود، فاصله دارد؟

** حجت الاسلام ساعدی: اسلام در معرفت و تولید تمدن برای سرافرازی دنیای و آخرت تعریف می شود. رحمت و رافت اسلامی، رسالت اصلی اسلام و پیامبر اکرم(ص) است. هر مسلمانی اگر از مرحله اسلام به مرحله ایمان و باور قلبی رسیده باشد، پیامبر(ص) را الگو و اسوه خود می داند چون از سوی خدا به پیامبر(ص) ایمان دارد و گفتار و کردار ایشان را ملاک اصلی عمل صحیح قرار می دهد اما مسلمانانی که هنوز از مرحله اسلام به ایمان نرسیده اند، اینگونه عمل نمی کنند.

امت در اسلام فقط محدود و معطوف به روابط اقتصادی و سیاسی نیست، بلکه مهم آن است که امت سبب تقویت دین و بروز و ظهور آن، هم به صورت کلان و هم به شکل خرد شود، این یعنی اجزا و نقش‌های تربیتی و تدینی مردم در فضای وحدت پررنگ‌تر و بیشتر است، برای همین هم تشکیل امت به عنوان هدفی بزرگ در اسلام با جدیت دنبال شده و می‌شود. از این رو توسعه و اجتماعی شدن و رسیدن به جامعه آرمانی مورد نظر رسول اکرم(ص)، منوط به تشکیل حکومت و برخورداری از وحدت است و اگر وحدت در جامعه‌ای نباشد، فرصت‌های کافی برای تربیت و ایمان‌افزایی در آن فراهم نمی‌شود زیرا عدالت در فضای آرام و ایمن ایجاد می‌شود.