کتاب «شهر» نوشته «فیل هوبارد» به نظریه‌های شهری اختصاص دارد و مفهوم شهر را در سنت‌های تفکر جغرافیایی و اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد.

فرانسه را به پاریس می‌شناسیم، مصر را به قاهره و جمهوری چک را به پراگ. بخشی از این مساله طبیعی است، چون به‌هرحال در هر کشور یک یا چند شهر به نمادهای آن سرزمین تبدیل می‌شوند و بخش مهمی از هویت کشورها را تشکیل می دهند. البته شهرها از جنبه های مختلف در زندگی انسان ها مهم و تاثیرگذار هستند به همین دلیل هم تحقیقات گسترده ای در خصوص شهرها انجام شده و در حال انجام است و در قالب کتاب روانه بازار می شود. یکی از این کتاب ها نوشته فیل فوبارد با عنوان «شهر» است.

معرفی کتاب

کتاب شهر نوشته فیل فوبارد در ۳۸۸ صفحه با ترجمه افشین خاکباز توسط انتشارات علمی و فرهنگی در ۱۳۹۹ خورشیدی منتشر و روانه بازار شده است؛ کتابی که ۶ فصل و یک کتابنامه دارد.

فیل هوبارد در «مقدمه» می نویسد، کتاب حاضر برخلاف عنوانش کتابی درباره شهرها نیست، بلکه کتابی درباره نظریه شهری است و شیوه هایی را بررسی می کند که جامعه شناسان، برنامه ریزان، معماران، اقتصاددانان، شهرشناسان و به ویژه جغرافی دانان برای درک معنای شرایط شهر به کار برده اند. بدین ترتیب این کتاب در اصل می خواهد مفهوم شهر را در سنت های تفکر جغرافیایی و اجتماعی قرار دهد و مبنایی برای درک کاربردها و معانی متفاوت آن فراهم کند.

هوبارد فصل نخست کتاب خود را به عنوان «نظریه شهری، مدرن و پسامدرن» اختصاص داده است. نویسنده در این فصل به مباحثی همچون «مدرنیته و شهرسازی/ آسیب شناسی های شهر و کلان شهر غیر انسانی/ رقابت برای فضا بوم شناسی و آمایش زمین های شهر/ مارکسیست؛ مداخله رادیکال/ پساساختارگرایی، پسامدرنیستم و نظریه های دیگر/ نتیجه» پرداخته است. هوبارد در این مباحث به ۲ سده تفکر درباره شهر یعنی سده های نوزدهم و بیستم میلادی اشاره می کند و برخی از مهمترین و محبوب ترین نظریه های شهری را مورد بررسی قرار می دهد و به این پرسش ها که شهرها چه می کنند، چگونه کار می کنند و چرا وجود دارند، پاسخ می دهد.(۱)

نویسنده فصل دوم کتاب را با عنوان «شهر بازنمایی شده» نامگذاری می‌کند. وی در این فصل به بررسی مباحثی همچون «اسطوره ها و تصورات شهری/ تفسیر شهر/ نوشتن شهر/ بازنویسی شهر/ نتیجه» می پردازد. وی معتقد است که جغرافی دانان به طور سنتی از بررسی بازنمایی های شهری شانه خالی و ترجیح داده اند به تشریح و توضیح شکل گیری چشم اندازهای واقعی شهری بپردازند. در واکنشی به این گرایش، چرخش بازنمایانه تاثیرات مهمی داشته و مسایل فرهنگ، قدرت و بازنمایی را وارد حوزه جغرافیای شهری کرده است و با توجه به این چرخش بازنمایانه، تاکید بر تاثیرات متفاوت آن اهمیت زیادی دارد. (۲)

فصل سوم از کتاب حاضر به مبحث «شهر روزمره» اختصاص پیدا کرده است که نویسنده در آن به بررسی مطالبی همچون «نگاه از بالا و پایین به شهر/ رخدادهای آینده، فضاهای تجسم یافته و زندگی های روزمره/ فراتر از بازنمایی؟ جنبه های مادی شهرها/ نتیجه» می پردازد. هوبارد در این فصل می آورد که زندگی شهری هرقدر هم که به دقت برنامه ریزی شده باشد، معمولا ما را غافلگیر می کند و همواره مجبوریم در مواجهه با رخدادهای غیرمنتظره به همان ترتیبی که در برابر چشمان ما گشوده می شوند، واکنش نشان دهیم و خود را با آنها تطبیق دهیم. این چیزی است که به ویژه در جنبه های روزمره تر و پیش پا افتاده تر زندگی شهری نمایان است. (۳)

فیل هوبارد، فصل چهارم از کتاب خود را با عنوان «شهر دورگه» نامگذاری کرده است؛ فصلی که در آن مباحثی همچون «نظریه پردازی درباره زیرساخت های شهری/ جان بخشیدن به فناوری شهری/ طبیعت و شهرهای پسا انسانی/ نتیجه» اشاره دارد. نویسنده در این بخش برخی از جنبه های مادی چندگانه شهرها را مورد بررسی قرار می دهد؛ اینکه چگونه نظریه پردازان شهری سعی کرده اند، معنای علم و فناوری را به عنوان عناصری که چشم انداز شهری را می سازند، درک کنند. (۴)

«شهر نامعین» عنوان فصل پنجم از کتاب حاضر است. هوبارد در این فصل مباحثی همچون «حرکت مستمر؛ شهرهای فرامتحرک/ شهرهای جهان/ بازیابی شهر به عنوان محصولی جهانی/ به سوی بالا و جلو؟ تجدید مقیاس شهر/ نتیجه» را مورد بررسی قرار می دهد. نویسنده در این فصل با بررسی مفاهیم قابلیت اتصال و تحرک چنین نتیجه می گیرد که مطالعاتی که درباره شهرهای جهانی انجام گرفته اند و اینکه چگونه می توان نظریه را به گونه ای تنظیم کرد که به درک بهتر فضاهای شهری منتهی شود، مباحثی ارایه می دهد.

نویسنده در فصل ششم با عنوان «شهر خلاق» مباحثی همچون «جمعیت داخلی؛ طبقات و شهر خلاق/ خلاقیت در کجا پنهان می شود؛ توضیح خلاقیت روزمره/ دیدارهای تصادفی؛ ایجاد شبکه های خلاقیت/ مسیر پرواز به سوی یکدیگر؛ جای گرفتن در مدارهای خلاقیت/ نتیجه» را بررسی می کند. هوبارد در این فصل می نویسد که هدف من از بررسی خلاقیت شهری، تقدیس خلاقیت نیست و نمی گویم که این تنها راه برای تقویت سرزندگی و طراوت اقتصادی شهر است. برعکس، شاید دلایل محکمی حکایت از این داشته باشند که صنایع خلاق، شکل بلندمدت و ماندگاری از رشد شهری را ایجاد نمی کنند. (۵)

منابع

۱- هوبارد، فیل. شهر، ترجمه: افشین خاکباز، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۹، ص ۱۱۰

۲- همان، صص ۱۶۶، ۱۶۷

۳- همان، ص ۱۷۰

۴- همان، ص ۲۱۷

۵- همان، ص ۳۲۹