کتاب تأثیر مجازات در پیشگیری از جرم نوشتۀ محمدرضا سلطانی، به تجزیه و تحلیل شیوه‌های قدیمی و مدرن ابزارهای کیفری در راستای تحقق عدالت پرداخته است.

ناکارآمدی کارکردهای اجرایی در مبارزه با افزایش جرائم و تکرار جرم و عدم تأمین اهداف عدالت کیفری در مجازات‌ها، موجب طرح مباحثی چون درمان و اصلاح مجرمین و لزوم بازپروری آنان برای بازگشت به جامعه و آغوش خانواده‌هایشان در سطح جهان و ایران شده است. بی‌عدالتی و آثار غیر قابل جبرانی که در اجرای مجازات حاصل می‌شود و طرح لوایح پیشگیری از وقوع جرم و مجازات‌های اجتماعی در ایران ضرورت تألیف این کتاب را فراهم کرده است.

اصولاً پدیدۀ مجرمانه در ادوار مختلف تاریخ بشر با پاسخ‌هایی مواجه بوده است ولیکن در هر دوره‌ای متناسب با درک اجتماعی جامعه نوع پاسخ‌ها تغییر کرده است. به همین دلیل، گونه‌های مختلف از پاسخ به جرایم را که در اصطلاح حقوق کیفری مجازات نام دارد، جوامع بشری تجربه کرده‌اند. در یک دوره، مجازات‌های بدنی رایج بوده و در دوره‌ای دیگر، با کم رنگ شدن این گونه مجازات، مجازات‌های دیگری نظیر مجازات‌های سالب آزادی، جریمه نقدی و... ظهور پیدا کرده‌اند. اما علی رغم تغییرات فراوان کیفرها بشر هنوز از پاسخ کامل به جرایم ناتوان مانده است.

به هر حال، امروز در نظام‌های حقوق کیفری نسل جدیدی از کیفرها ظهور پیدا کرده‌اند که تفاوت‌های اساسی‌ای با کیفرهای سابق دارند از یک سو، کیفرهای جدید بیشتر متضمن اصلاح و درمان مجرمان‌اند و از دیگر سو، علاوه بر نهادهای رسمی و قضایی، نهادهای غیر رسمی و جامعوی نظیر بانک‌ها، بیمارستان‌ها، شهرداری‌ها و... نیز در اعمال و اجرای آن‌ها مشارکت دارند. این نسل از کیفرها به کیفرهای جامعه‌دار معروف‌اند. مزیت اساسی اینگونه کیفرها این است که فرد مجرم را از اجتماع جدا نمی‌کند و این خود، در بازپروری و جذب سریع‌تر و بهتر آنان در جامعه موثر است و مهم‌تر این که، بر اساس تحقیقات صورت گرفته در خصوص این کیفرها، خاصیت پیشگیرانه بودن آن‌ها نیز به اثبات رسیده است.

هدف اصلی از معرفی و اجرای کیفرهای جامعه‌مدار پیشگیری یا حداقل کاهش آثار نامطلوب زندان بر بزه‌کار است. به عبارت دیگر، منظور از این کتاب جایگزین کردن کیفرهای جامعه‌مدار به جای کیفرهای قبلی و سنتی و کاهش هزینه‌های دولت و همچنین کاهش آثار زیان‌بار کیفرهای سنتی بر بزه کار چه از لحاظ روحی و چه از لحاظ روانی و همچنین پیشگیری از تکرار جرم است. بدین سان، کیفرهای جامعه‌مدار اعم از کیفر خدمات عام‌المنفعه، جریمه روزانه و... چنانچه با اتخاذ ساز و کارهای اصولی و علمی به اجرا درآیند و سیاست‌گزاران کیفری هم در این زمینه سرمایه‌گذاری نمایند، مانع اساسی سر راه ارتکاب مجدد جرم توسط مجرمان خواهند بود. به عبارت دیگر، تأثیر پیشگیری از تکرار جرم این گونه کیفرها به وضوح آشکار خواهد شد.

در بخشی از کتاب تأثیر مجازات در پیشگیری از جرم می‌خوانیم:

رنج و آزار که خصیصه اصلی مجازات‌ها است و همواره در اکثر کیفرها مشاهده می‌شود در کیفرهای بدنی از وجه بارزتری برخوردار است، کیفرهایی که شدت و ضعفشان بسته به میزان مشخصی است که بر جسم و جان و بدن بزهکار پدیدمی آورند و به لحاظ سه هدف اعمال کیفر که عبارت است از انتقام جویی، سزادهی و آرامش در جامعه، به نظر می‌رسد که کیفرهای بدنی بعنوان ابتدایی‌ترین واکنش انسانی در برابر رفتارهای ضد اجتماعی با تاکید بر هر سه هدف فوق بالا بالاخص هدف نخست شکل می‌گرفتند چنانکه کیفرهای بدنی با هدف ارضای بزه دیده بعنوان وسیله‌ای توهین‌ کننده، خوار کننده و آزار دهنده به کار گرفته شده و بزهکار به این نحو باید به خاطر بزه‌دیده، رنج و عذاب کشد تا هدف انتقامی و کفاره‌ای کیفرها محقق گردد.

بنابراین آیینه عدالت تنبیهی با انعکاس برخی از مجازات‌های متضمن رنج و آزار بدنی ابتدایی‌ترین مفهوم انتقام و تعذیب را متبادر می‌سازد کیفرهایی که بر تمامیت جسمانی بزهکار وارد شده و گاه موجب سلب حیات او می‌شوند؛ همانند اعدام، تصلیب، سنگسار و قصاص و گاه هم تازیانه، قطع عضو و... نوعی شکنجه را تداعی می‌نمایند.

از این میان سلب حیات بزهکاران بعنوان کیفر بدنی پیشینه‌ای در تاریخ حیات اجتماعی بشر دارد، چنانکه هنوز هم بشر نتوانسته است برای فرو نشاندن آتش کینه‌توزی خود که احساس قوی و گویی خطری است جایگزین مناسب دیگری پیدا کند با این حال این مجازات نیز مانند سایر کیفرهای بدنی با دلایل متعددی جهت‌الغاء و حذف روبرو شده است از جمله آنکه، سلب حیات بزهکاران کیفری بازگشت ناپذیر است، مجازات ظالمانه و متضمن فایده‌ای برای جامعه نمی‌باشد و تأثیری در بازدارندگی و کاهش میزان جرایم نخواهد داشت و نهایت آنکه با احساس بشر دوستی و با روح تمدن امروزی که حق حیات را برای همه انسان‌ها محترم می‌شمارد و به هیچ‌کس حق سلب حیات دیگران را نمی‌دهد در تعارض است.

فهرست مطالب

پیشگفتار
فصل اول: کلیات
مقدمه
بخش اول: بررسی ماهیتی موضوع
بخش دوم: اهمیت تالیف این کتاب
بخش سوم: تعریف مفاهیم و اصطلاحات
گفتار اول: کیفر
الف- تعریف لغوی کیفر
ب- تعریف اصطلاحی کیفر
ج- تعریف کیفر از دیدگاه‌های مختلف
1- تعریف کیفر از نظر فقها
2- تعریف جرم از دیدگاه حقوقدانان
گفتار دوم: کیفرهای جامعه مدار
گفتار سوم: پیشگیری
الف- پیشگیری در معنای عام
ب- پیشگیری در معنای خاص
گفتار چهارم: تکرار جرم
فصل دوم: تحولات کیفری پیشگری از جرم
بخش اول: از کیفرهای بدنی تا مجازات‌های اجتماعی
بخش دوم: کیفرهای بدنی
بخش سوم: کیفرهای سالب آزادی
بخش چهارم: کیفرهای مالی
بخش پنجم: شناخت مبانی شکل گیری کیفرهای جامعه مدار
فصل سوم: بررسی و شناخت انواع مجازات‌های اجتماعی
بخش اول: بررسی مواد عمومی و انواع مجازات‌های اجتماعی در لایحه قانون مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان
بخش دوم: بررسی مواد عمومی
بخش سوم: انواع مجازات‌های اجتماعی در لایحه قانون مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان
مبحث اول: دوره مراقبت
مبحث دوم: خدمات عمومی
مبحث سوم: جزای نقدی روزانه
مبحث چهارم: محرومیت موقت از حقوق اجتماعی
گفتار اول: مفهوم و اصول کلی
گفتار دوم: تاریخچه
گفتار سوم: دوره مراقبت در آینه لایحه قانون مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان
فصل چهارم: بررسی و شناخت خدمات عمومی یا کار عام المنفعه
بخش اول: مفهوم و مبانی کیفر خدمات عمومی
بخش دوم: خدمات عمومی در آینه لایحه قانون مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان
بخش سوم: جریمه‌های روزانه
گفتار اول: مفهوم و تاریخچه
بخش چهارم: محرومیت موقت از حقوق اجتماعی
گفتار اول: تاریخچه
گفتار دوم: مفهوم و کارکرد
گفتار سوم: محرومیت از حقوق اجتماعی در آینه لایحه قانون مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان
فصل پنجم: اهداف کیفرهای جامعه مدار وجلوه‌های تاثیرگذار و ارزیابی کیفرهای جامعه مدار در پیشگیری از تکرار جرم
بخش اول: ویژگی‌های کیفرهای جامعه مدار
بخش دوم: اهداف کیفرهای جامعه مدار
بخش سوم: فواید کیفرهای جامعه مدار
بخش چهارم: ویژگی‌های کیفرهای جامعه مدار
فصل ششم: امور تاثیر گذار و کیفرهای جامعه مدار در پیشگیری از تکرار جرم
بخش اول: شناخت جلوه‌های مهم کاربردی در پیشگیری از تکرار جرم
بخش دوم: ارزیابی کیفرهای جامعه مدار در پیشگیری از تکرار جرم
گفتار اول: ارزیابی آثار این مجازات ها
گفتار سوم: ارزیابی آثار و نتایج آرای مبتنی بر مجازات‌های جامعه مدار
نتیجه گیری
پیشنهادات
منابع و مآخذ
ب- مقالات
منابع لاتین