کتاب بررسی جرم شناختی جرائم ناشی از تخلفات رانندگی نوشته‌ی میثم رضوانیان، به بررسی علل وقوع حوادث رانندگی و عوامل پیشگیری از آن، با بیان قوانین قدیم و جدید مجازات می‌پردازد.

در عصر کنونی با توسعه‌ی زندگی ماشینی تعداد افرادی که در اثر حوادث غیر عمدی جان خود را از دست می‌دهند بسیار بالا رفته و در این میان تلفات انسانی ناشی از تصادفات رانندگی گوی سبقت را ربوده است. آمار بالای تصادفات رانندگی و تلفات انسانی و همچنین هزینه‌های اقتصادی ناشی از آن بر منابع مالی کشور وضعیت بسیار نگران کننده‌ای دارد و در صورت ادامه‌ی روند فعلی در آینده به یک فاجعه ملی تبدیل خواهد شد.

نتایج پژوهش‌ها نشان داده که آگاهی از قوانین جدید به عنوان یک عامل بازدارنده در میزان رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی مؤثر است. هر چه خطر جریمه و مجازات‌ها بیشتر باشد، احتمال میزان رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی بیشتر خواهد شد. بهترین شیوه برای پیشگیری از جرم، مجازات‌هایی است که سریع، قاطع و به نسبت شدید باشند؛ مانند: دریافت نمره منفی، آگاهی از قوانین جدید و خطر جریمه.

عمر حقوق جزا به قدمت جامعه‌ی انسانی بازمی‌گردد و جرم پدیده‌ای اجتماعی و انسانی است که تصور آن در خلأ و یا در جامعه‌ای غیر انسانی مصداق ندارد و پس از تشکیل اجتماع، ارزش و ضد ارزش‌­هایی در آن شکل می‌­گیرد که ضامن دوام و بقای آن اجتماع می‌باشند. جوامع انسانی از مفاهیم بزهکاری و مجازات و به طور کلی مفاهیم حقوق جزا برداشت‌های واحدی نداشته و هر جامعه‌ای به تناسب ذهنیت حاکم و درجه تمدنی خود و به تبع آن، برداشت ویژه‌ای که از جرم داشته و به گونه‌ای خاص متناسب با جهان بینی و ادراکات فلسفی خود با پدیده بزهکاری روبرو می‌شده است.

استفاده از وسایل نقلیه، به ویژه اتومبیل، به نوعی موجبات وحشت همگانی را برانگیخته­ است؛ زیرا یافته­‌های جرم شناختی، بزهکاری را تابعی از توسعه شهرها معرفی می‌­کند و در کنار افزایش میزان بزهکاری، میزان جرائم غیر عمدی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده که در میان جرائم غیر عمدی، تصادف‌­های ناشی از تخلفات رانندگی، منجر به فوت و صدمه جسمانی افراد زیادی شده ­و این در حالی است که آمار، منعکس کننده تمام واقعیت مربوط به بزهکاری نیست.

کشته شدن سالانه قریب به بیست هزار نفر و مصدوم­ شدن بیش از چند صد هزار نفر در کشور، در نتیجه‌ی تخلفات و جرائم رانندگی، فاجعه­‌ای است که با آن مواجه هستیم و چنین آماری ایجاب می­‌کند که با وضع قانونی خاص از یک سو و اقدامات مناسب دیگر به مقابله با آن برخیزیم.

تعیین مجازات مناسب و قطعیت اجرای آن، می‌­تواند از عوامل بازدارنده در رابطه با ارتکاب تخلفات و جرائم رانندگی باشد. امروزه تخلف و جرائم در همه‌ی جوامع اعم از مدرن و غیر مدرن و حتی سنتی به صورت‌های گوناگون کاملاً روشن است. دنیای امروز به شدت نیازمند عزمی راسخ و تلاش همه جانبه و فراگیر برای کاهش فرصت­‌ها و کم کردن انگیزه­‌های مجرمانه در افراد است تا از این طریق شدت بزهکاری و جرم و تخلف در جامعه کاسته شود.

در بخشی از کتاب بررسی جرم شناختی جرائم ناشی از تخلفات رانندگی می‌خوانیم:

برخورد با متخلف: این مسئله از دو جنبه متفاوت قابل بررسی است، از یک طرف ممکن است برخورد با متخلفان از قوانین رانندگی بسیار ملایم و ناکافی باشد و در نتیجه رانندگان را به تکرار انجام تخلف سوق دهد! از طرف دیگر برخورد تحقیر آمیز و نامناسب با رانندگان متخلف موجب ایجاد روحیه قانون شکنی و مخالفت با قوانین راهنمایی و رانندگی شود.

نقص قوانین: در برخی کشورها تغییر و تحول در قوانین و مقررات ممکن است بسترهای لازم را در جامعه نداشته باشد و در حقیقت همراه و هماهنگ با رشد علم و فناوری نباشد، در این گونه موارد هم کم کم قانون به حاشیه رانده و اجرای آن دچار مشکل می‌شود.

نبود اجرای کامل قوانین: قوانین و مقررات وضع شده در جامعه از نگاه طراحان اولیه و قانون‌گذاران باید مانند یک پازل کامل در جامعه پیاده شود تا تأثیر آن ایجاد شود، اگر به خاطر دلایل گوناگون یا نظارت ناکافی، بخشی از قطعات پازل قانون اجرا شود و بخشی از قطعات پیاده نشود آن شکل لازم محقق نمی‌شود و در نتیجه زمینه‌ی گریز از مقررات و قوانین توسط رانندگان شکل می‌گیرد.

بازدارنده نبودن جریمه‌ها: برای بسیاری از افراد و در برخی از جوامع از لحاظ فرهنگی، جریمه یکی از مهم‌ترین ابزارهای مبارزه و برخورد با تخلفات رانندگی محسوب می‌شود که استفاده از آن در کنترل بی‌نظمی‌های ترافیکی مؤثر بوده یا لااقل در یک برهه زمانی کوتاه مدت ضروری و تأثیرگذار است تا بتواند آرام آرام به یک عادت یا رفتار در جامعه بدل شود. بیشتر رانندگان از جریمه شدن واهمه دارند یا در مکان‌هایی که مأموران راهنمایی و رانندگی حضور دارند از ارتکاب کوچک‌ترین تخلفی نیز خودداری می‌کنند اما اگر میزان جریمه‌های رانندگی پایین باشد آن قدرت بازدارندگی و تغییر رفتار در رانندگان را ایجاد نمی‌کند و موجب تجری بیشتر رانندگان متخلف می‌شود.

فهرست مطالب

پیشگفتار
فصل اول: کلیات و مفاهیم
فصل دوم: جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
فصل سوم: پیشگیری از تخلفات
فصل چهارم: علل و عوامل تخلفات
ضمیمه: قوانین جدید و قدیم رسیدگی به تخلفات رانندگی و تعیین مجازات تخلفات رانندگی و آرا و نظریات مشورتی مرتبط
منابع و مآخذ