کتاب بررسی عوامل جرم و پیشگیری از آن به قلم سجاد فتاحی زفرقندی، به بررسی گوشه‌هایی از مسئله جرم می‌پردازد و عوامل و زمینه‌های ارتکاب جرم را کالبد شکافی می‌کند.

پیشگیری از جرم چند دهه‌ای است که به یکی از موضوعات مهم در مطالعات جرم‌شناسی تبدیل شده است. این موضوع را می‌توان حتی در آثار مدرن سیاست‌های کنترل جرم که در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی اعمال می‌شود، ملاحظه کرد. امروزه نظام‌های حقوق کشورهای پیشرفته، پیشگیری از جرم را به عنوان رویکردی بهینه و موثر در مقابل تدابیری مانند اشکال متنوع نظارت و اجرای عدالت کیفری به رسمیت شناخته و در قالب برنامه‌های متنوع اجرا می‌نماید.

در ایران یکی برخورد با جرم در کیفر و مجازات است و دیگری پیشگیری از جرم عمده‌ترین قوانینی در جهت مجازات کردن کیفر است. هرچند در این زمینه اخیراً و با تصویب قانون جدید مجازات اسلامی، رویکردهای قانونی به صورت مناسبی تغییر یافته ولی باید در عمل نیز این موضوعات را جدی گرفته شود، و به سمتی برود که با اجرا شدن تمامی قوانینی که در این زمینه تصویب شده است بتوان فرهنگ حاکم بر شهروندان و مسئولان پیشگیری از جرم استوار کرد.

یکی از ابعادی که در تحقیقات مربوط به جرم‌شناسی کمتر به آن پرداخته شده است نقش عوامل اتفاقی در وقوع جرم است شاید توجه به عوامل اتفاقی در حقوق جزا نقش زیادی نداشته باشد اما به عنوان یکی از عوامل موثر در وقوع جرم می‌توان به آن توجه نمود.

با توجه به مسئله چند بعدی بودن دلایل وقوع جرم جا دارد تا به نقش هر یک از این عوامل و تأثیر آن در وقوع جرم نگریسته شود. این مسئله یکی از مسائل مورد توجه در حقوق، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و همچنین روان‌شناسی اجتماعی می‌باشد که در جای خود می‌تواند به فهم بهتر جرم و ریشه یابی آن کمک نماید.

بسیاری از تحقیقات که درباره جرم صورت گرفته به این ابعاد توجهی نکرده‌اند باربارا روتن حدود بیست و یک تحقیق را در زمینه بزهکاری مورد مطالعه قرار داده است و عوامل دوازده گانه‌ای برای آن معرفی کرده است: 1- وسعت خانواده شخص بزهکار 2- وجود مجرمین دیگر در خانواده 3- عضویت در باندها 4- به کار بستن دستورات مذهبی 5- سابقه استخدام 6- منزلت و موفقیت اجتماعی 7- فقر 8- اشتغال مادر در خارج از خانه 9- گریز از مدرسه 10- اختلالات خانوادگی 11- سلامت 12- میزان تحصیلات اما خود ورتن قادر نیست نشان دهد که خود در این عوامل محصول کدام روندها فرایندها و تغییرات و تعارضات اجتماعی هستند.

کشف این عوامل یا عوامل موثر دیگر برای هر جامعه‌ای بسیار ضروری است اما از آن ضروری‌تر چگونگی شکل‌گیری خود این عوامل و نحوه تاثیر‌گذاری آن بر رفتارهای مجرمانه پرخاشگرایانه و قانون شکنانه می‌باشد.

در بخشی از کتاب بررسی عوامل جرم و پیشگیری از آن می‌خوانیم:

به مجموعه‌ای از فعالیت‌های غیر قانونی که افراد طبقه پایین در راستای منفعت ‌طلبی خودشان مرتکب می‌شوند، جرایم یقه‌ آبی‌ها گفته می‌شود. دله‌دزدی، جیب‌بری، کف‌زنی، ضرب و جرح، خرده فروشی مواد مخدر و... از انواع متعارف این نوع جرایم محسوب می‌شوند. مجرمان منتسب به گروه یقه آبی یا یقه چرکین، افرادی از طبقه پایین هستند که بیشتر از توانمندی جسمی استفاده می‌کنند و مرتکب جرائمی می‌ شوند که برنامه‌ریزی نمی‌خواهد و پیچیدگی ذهنی نمی‌ طلبد.

اصطلاح، عبارت "یقه‌آبی" برای کارگران کارخانه‌ها، تأسیسات، شرکت‌های ساختمانی و افراد طبقه پایین... استفاده می‌شود. از چند ده سال پیش در ادبیات جرم‌شناسی مفهومی تحت عنوان "جرایم یقه‌ آبی ها" رایج شده است. با اینکه ممکن است برخی با این اصطلاح آشنا نباشند ولی بدون شک دربارۀ این نوع از جرایم در همه جای دنیا بسیار مطلب گفته و نوشته شده است.

بیشتر یقه‌ آبی ‌ها افراد فقیر و کم‌ درآمدی هستند که به خاطر فشارهای مالی تن به دزدی می‌دهند. بیشترشان هم قصد دارند که بعد از رفع مشکلات مالی، دست از جرم و جنایت بردارند ولی معمولاً هرگز این کار را نمی‌کنند! از آنجایی که مقادیر دزدی آن‌ها بسیار ناچیز است، معمولاً توجه کسی را جلب نمی‌کند و در نتیجه دست‌شان رو نمی‌شود. از طرف دیگر پلیس هم شواهد کافی برای رسیدگی کردن به این دزدی‌ها و جرایم کوچک را در دست ندارد.

با این حال جرایم بزرگ‌تری هم در کسوت یقه‌ آبی‌ها اتفاق می‌افتد، مانند قتل، تجاوز به عنف، آدم ربایی، سرقت‌‌های مسلحانه و از این دست از جرایم که به جرایم خیابانی معروف هستند و جامعه را به وحشت می‌اندازند. اگرچه جرایم یقه‌ آبی‌ها از جرایم یقه‌ سفیدان به مراتب خشونت بیشتری دارد، با وجود این، خسارات مالی کمتری را برای جامعه ایجاد می‌کنند و نیز لطمات کمتری را به عموم شهروندان جامعه وارد می‌ سازند.

فهرست مطالب

مقدمه
فصل اول: جرم
فصل دوم: عوامل ارتکاب جرم
فصل سوم: پیشگیری
فصل چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
فهرست منابع