کتاب اندیشه‌های جان استوارت میل در تعلیم و تربیت نوشته سید فریدون محمدی، به نظریه‌ها و اندیشه‌های فیلسوف و اندیشمند انگلیسی در مورد تعلیم و تربیت که مقوله‌ای بسیار مهم است، پرداخته.

نویسنده در این کتاب به بررسی دلالت‌های اندیشه‌های فلسفی، اهداف، اصول، پیامد‌های تعلیم و تربیت و نقد‌هایی که بر فلسفه جان استوارت میل و دیدگاه‌های تربیتی او مطرح شده است می‌پردازد. محمدی با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی سعی بر استخراج تبیین و تشریح افکار فلسفی میل و دلالت‌های تربیتی آن کرده است.

تعلیم و تربیت که هدف سودمندی، درک مفهوم آزادی بیان و فکر، برابری کامل زن و مرد، دستیابی به حقیقت باورهای خود، پرورش احساسات و عواطف را دنبال می‌کند دربرگیرنده اصل رعایت سودگرایی، اصل شاد بودن، اصل رعایت آزادی، اصل عزّت، اصل دقّت در همه آراء، اصل پرداختن به عواطف واحساسات است.

از جمله نکات مثبت افکار میل بیشتر شامل فرد و نوع آزادی‌های او، سود کلی فرد و جامعه در یک راستا و نکات منفی افکار او شامل ابهاماتی است که در نظریه سودگرایی و همچنین دیدگاه او درباره خدا اشاره کرد.

برخی فلاسفه از جمله فلاسفه تعلیم و تربیت به بحث در موضوع تعلیم و تربیت خاص از دیدگاه خود پرداخته‌اند و باید‌ها و نباید‌هایی را در راه تعلیم و تربیت وی تجویز نموده‌اند. این متفکران سعی کرده‌اند تا بهترین نوع تعلیم و تربیت را برای انسان‌ها رقم بزنند. از جمله این متفکران فلاسفه‌ای هستند که تعلیم و تربیت کاملا آزاد را برای رشد و تعالی انسان لازم دانسته‌اند و آزادی فردی را شرط لازم برای تعلیم و تربیت برتر دانسته‌اند.

در بخشی از کتاب اندیشه‌های جان استوارت میل در تعلیم و تربیت می‌خوانیم:

در برخی جوامع، آموزش و پرورش برپایه و اساس یک مکتب فلسفی و یک مکتب فکری حاکم بر آن جامعه بنا شده است و تمام اعمالی که در زمینه تعلیم و تربیت از آن جامعه سر می‌زند به نوعی برگرفته از دیدگاه‌های نظری آن مکتب فکری است که در آن جامعه مورد قبول واقع شده است. لذا اگر بخواهیم ببینیم که چرا جامعه ایالات متحده امریکا، به چنین تربیتی تمایل دارند و بر آن استوار هستند، بایستی تفکر و فلسفه حاکم بر آموزش و پرورش آن جامعه یعنی پراگماتیسم (عمل گرایی) را به خوبی بشناسیم. آنجاست که می‌توان دریافت در تمام اجزاء نظام تعلیم و تربیت رفتارهایی قابل توجیه و همسو با نظام فکری پراگماتیسم وجود دارد. بعنوان مثال می‌توان به نکاتی اشاره نمود که مکتب پراگماتیسم و مکتب لیبرالیسم مورد نظر جان استوارت میل در پی دستیابی به آن‌ها هستند و در واقع در یک مسیر فکری قرار دارند. بعنوان نمونه 1- نظریه‌ای حقیقی تلقی می‌شود که بتواند تحت آزمایش و عمل قرارگیرد 2- حقیقت اخلاقی آن است که در زندگی به کارآید و بیشترین سود را برای بیشترین تعداد به ارمغان آورد. (سلطان القرایی، 1384. ص165)

بنابراین بدون توجه به ریشه‌های فکری و فلسفی تعلیم و تربیت موجود در یک جامعه، اگر کسی بخواهد عین شیوه‌های اجرایی آن جامعه را اقتباس و الگو برداری نماید، آن را به جامعه‌ای دیگر که از نظر ریشه‌های فکری و فلسفی متفاوت با جامعه مذکور است انتقال دهد، محکوم به کار عبث و شکست است. زیرا اولا شالوده فکری و نظری حاکم بر آموزش و پرورش آن جامعه را نادیده گرفته و فلسفه اصلی آن را نمی‌داند، ثانیا میزان سنخیت آن نظام آموزش و پرورش – که برگرفته از ریشه فکری و فلسفی خود است - با جامعه‌ای که می‌خواهد در آن، همان نظام تعلیم و تربیت را پیاده کند، در نظر نگرفته است. لذا به یک اقتباس روبنایی و بی‌ریشه اکتفا کرده است.

فهرست مطالب
پیشگفتار
فصل اوّل: کلیّات
فصل دوّم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
فصل سوّم: اهداف، مبانی و اصول تعلیم و تربیت براساس اندیشه‌های جان استوارت میل
فصل چهارم: بررسی نقد‌های وارده بر فلسفه جان استوارت میل و دیدگاه تربیتی او
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه‌گیری
منابع و ماخذ