در گام نخست، شاید بازآفرینی سه پرسش ساده ولی اساسی به‌شرح ذیل پیرامون انتخاب عنوان کتاب، سرآغاز مناسبی برای بیان اهداف و رویکردهای محتوی اثر باشد:

1- چرا جلبک‌ها؟ همه می‌دانیم که جلبک‌ها (Algae) با قدمت بیش از چهار میلیارد سال، ساکنین اصلی و مولد در این زیست‌کره می‌باشند. افزون‌بر هزاران کاربرد انواع جلبک‌ها، در تحقیقات مربوط به پایش کیفیت منابع آب و خاک نیز ثابت شده است که برخی از جلبک‌های نشانگر بویژه دیاتوم‌ها در شناخت اکولوژیک اراضی گوناگون نقش ممتازی دارند. بدین‌ترتیب، شناخت ما از این زیستمندان در هر سطحی که باشد، همواره ناچیز خواهد بود!

2- چرا استان البرز؟ رودخانه کرج و دریاچه سد امیرکبیر، از منابع آبی مهم کشور محسوب می‌گردد. همه می‌دانیم که در محیط‌های طبیعی و انسانی، پایش کیفیت آب مصرفی، یک امر حیاتی محسوب می‌گردد. از سوی دیگر، تجربه نشان داده که بهره‌مندی از دانش بومی و متمرکز در ابعاد آموزشی، پژوهشی و حتی اجرایی نظیر اداره محیط زیست و منابع طبیعی آن منطقه، کارآیی بیشتری خواهد داشت و به‌همین دلیل، تدوین منابع علمی راهبردی برای چنین مناطقی ضروری می‌باشد. علاوه‌براین، با استفاده از اطلاعات مربوط به سایر نقاط مشابه در سطح کشور، موجب انتقال دانش فنی در مدیریت بهینه اراضی نیز خواهد شد.

3- چرا کتاب الکترونیکی؟ در مقایسه با آثار چاپی و با توجه به اهمیت استفاده از منابع علمی در شرایط مکانی و زمانی گوناگون و همچنین تسهیلات کاوش واژه‌ها و بسیاری موارد دیگر، نشر الکترونیک برای چنین مواردی اجتناب ناپذیر می‌باشد. یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی نشر علوم بویژه علوم زیستی، سطوح مختلف دستیابی عموم از مبتدی تا متخصص به منابع علمی و مستندات مورد نیاز می‌باشد و در این زمینه نیز الگوریتم کتاب الکترونیکی مناسب خواهد بود.

با استفاده از علوم و فنون گیاه شناسی الکترونیک ( Electrobotany ) و بررسی گزارش‌های علمی طی چهل سال اخیر برای انواع جلبک‌های کشور و با تاکید بر تنوع و همچنین محدوده‌های رقومی پراکنش آنها، یک ابزار تحقیق و مدل نرم‌افزاری با عنوان «جلبک‌های استان البرز» طراحی و تدوین گردید.

ساختار نگارش و ارتباط‌سنجی تلفیقی داده‌ها در این کتاب الکترونیک با تاکید بر تسهیلات پیرامون کاوش منابع علمی بومی و مرجع، دارای ویژگی‌های خاصی می‌باشد بطوری‌که می‌توان آنها را در چهار محور اساسی به‌شرح ذیل بیان نمود:

· نوشتاری: با تفکیک شرح عمومی و تخصصی و چیدمان داده‌های فرعی.

· توصیفی: ترسیم نقشه‌های پراکنش و همچنین نمای جلبک‌ها.

· رقومی: مختصات کرانه‌ها، سال و ... برای گزارش‌ها و هریک از شناسه‌ها.

· استنادی: منابع علمی مورد استفاده اعم از فارسی و غیرفارسی.

در این اثر، تعداد 100 شناسه در مجموع 202 گونه و بیش از 326 نام مترادف از انواع جلبک‌های مربوط به نواحی مختلف استان البرز که بطور مستند گزارش شده‌اند، در نمایه‌های گوناگون از قبیل: سلسله، شاخه، رده، راسته، تیره، جنس، گونه و اجزای پایین‌تر از گونه نظیر زیرگونه، واریته و فرم به همراه اسامی معتبر، مترادف و نام عمومی آنها طبقه‌بندی شده‌اند و به‌همراه ذکر منابع علمی مورد استفاده در بخش شرح عمومی و نکات کلیدی در بخش شرح تخصصی آورده شده است.

تحلیل داده‌ها و نگرش کاربردی، همواره یکی از مهم‌ترین مراحل تدوین گزارش فنی و کارشناسی بوده و بدلیل وجود چنین تسهیلاتی، در هر مرحله از مطالعه و کاوش می‌توان برای هر گروه مورد نظر، از لحاظ پتانسیل تنوع زیستی و همچنین عرصه پراکنش، نتایج جامعی بصورت رقومی و مستند تهیه نمود.

برخی از انواع جلبک‌ها دارای کاربردهای صنعتی و یا دارویی بوده و برخی دارای قابلیت پایش اراضی گوناگون می‌باشند و برخی نیز حتی سمی محسوب شده و بطور مستقیم یا غیرمستقیم خطرات بهداشتی برای انسان و سایر آبزیان دارند. بنابراین نگرش تلفیقی و همچنین بررسی داده‌ها با تاکید بر شرایط و نیازهای بومی فراهم شده است.

بی‌تردید، تولید و نشر فراگیر دانش بومی، همواره سرمایه ارزشمندی در مدیریت آموزشی، پژوهشی و حتی اجرایی برای هر سرزمینی محسوب می‌گردد. در این راستا، تلاش و امید برآن است که چنین آثاری برای کارشناسان و دانش‌آموختگان عرصه‌های گوناگون علوم زیستی بویژه محیط زیست کشور قابل استفاده باشد.

فهرست مطالب

پیشگفتار

اطلس شناسه‌ها

نگرش کاربردی

معرفی ابزار تحقیق

منابع علمی