کتاب بازیگران: گفت‌وگو با سه نسل سینمای ایران نوشته بهزاد صدیقی و مسعود توکلی است که هنر بازیگری را نزد سه نسل گوناگون از بازیگران سینمای ایران بررسی می‌کند.

این کتاب در بردارنده ۶ مصاحبه با ۶ بازیگر از سه نسل سینمای ایران است. شهلا ریاحی و محمدعلی کشاورز، به عنوان بازیگران پیشکسوت از نسل اول، جهانگیر الماسی و ثریا قاسمی از نسل دوم و ماهایا پطروسیان و علی مصفا از نسل سوم برگزیده شده‌اند. زندگی، آثار، دلایل و چگونگی حضور در سینمای ایران، چگونگی بازی در نقش‌های گوناگون و نوآوری هنری و ... از جمله زمینه‌های مورد بحث در این گفتگو بوده است.

بازیگری در سینمای ایران موضوعی پارادکسیکال است. از یک‌سو با طرفداران بی‌شمار این رشته روبرو هستیم و از سوی دیگر بازیگری از نظر تکنیکی و هنری چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. این رشته هنری آن چنان از جذابیت‌های پنهان و پیدا برخوردار است که حتی سینماگران پشت صحنه را نیز به شدت وسوسه می‌کند تا جلوی دوربین قرار گیرند. کارگردان‌ها، دستیاران کارگردان، مدیران تولید، مدیران تدارکات، طراحان صحنه و حتی کسانی که در امور حمل و نقل گروه فعالیت می‌کنند، منتظر فرصتی هستند تا خود را جلوی دوربین نیز بیازمایند. این جذابیت پنهان بازیگری است که همچون محرکی معجزه‌گر، افراد را به‌سوی جلوی دوربین فرا می‌خواند و تا به‌خود می‌آیند، در پلان، صحنه و یا سکانس بازی کرده‌اند و آن‌ها که برای اولین بار خود را بر پرده بزرگ سینما یا جعبه‌ی جادویی کوچک می‌بینند، هم ذوق‌زده می‌شوند و هم حیرت‌زده.

بعد این ذوق‌زدگی چنان روح و روان آن‌ها را تسخیر می‌کند که تا پایان عمر رهایشان نمی‌کند. ازسوی دیگر کسانی که از کودکی یا نوجوانی و یا حتی جوانی روی به بازیگری می‌آورند و از ابتدا تکلیف خود را روشن کرده‌اند، وضعیت دیگری دارند. گرچه وقتی از وجه تبارشناسی بازیگران، به آنها نظر افکنیم، درمی‌یابیم که بسیاری از این بازیگران ناخواسته و یا بر اثر اتفاق به این وادی وارد شده‌اند. بسیاری از آن‌ها کلاس‌های آزاد بازیگری را گذرانده‌اند و برخی همزمان با گذراندن این کلاس‌ها در فیلم‌ها و سریال‌ها نیز بازی کرده‌اند. گرچه وارد شدن برخی در صحنه بازیگری و تداوم فعالیت‌شان کمتر به توانایی‌ها و قدرت بازیگری وابسته است.

اما جالب اینجاست که آن‌ها هم که دارای استعداد و توانایی‌های ذاتی بوده‌اند و با تجربه و پشتکار روز به روز آنرا تکامل بخشیده‌اند، براساس راهنمایی‌ها و مشاوره‌های از پیش تعیین شده، به این عرصه وارد نشده‌اند. بنابراین از شهلا ریاحی که با پیشنهاد و کمک همسرش از نوجوانی وارد عرصه بازیگری شده است تا ثریا قاسمی که از دوران کودکی علاقه‌مند به بازی و بازیگری بوده است و نیز ماهایا پطروسیان که به‌رغم مخالفت‌های اولیه خانواده، تحصیلات دانشگاهی رشته بازیگری را انتخاب کرده است، همه دارای وجه مشترکی هستند. اینکه کشف استعدادهای رشته‌های هنری و به‌ویژه بازیگری سازمان‌یافته و نظام‌مند نیست. بگذریم از این نقص بزرگ سینمای ایران که آموزش بازیگری ویژه‌ی سینما نه تنها در دانشکده‌ها که حتی در آموزشگاه‌های خصوصی سینمایی نیز وجود ندارد. این درست است که پایه‌های بازیگری از تئاتر قوام و شکل می‌گیرند اما سینما و تلویزیون جای تجربه‌اندوزی‌های اولیه و ابتدایی نیست.

در واقع بازیگر سینمای ایران، همزمان که در فیلم یا سریال تلویزیونی بازی می‌کند، آموزش این نوع بازی (یعنی بازی جلوی دوربین) را هم می‌آموزد و این یعنی بی‌سازمانی در نظام بازیگری سینما و تلویزیون.

با این اوصاف آنچه نویسندگانی چون بهزاد صدیقی و مسعود توکلی را مصمم‌تر می‌کرد تا کتاب بازیگران گفت‌وگو با سه نسل سینمای ایران را به علاقه‌مندان هنر بازیگری تقدیم کنند، نشان دادن عینی مشکلاتی است که بر سر راه بازیگری سینمای ایران قرار داشته و دارد. برای اینکه بازیگری در سینمای ایران را از منظر تاریخ نیز نگاه کنیم، شش بازیگر (سه بازیگر مرد و سه بازیگر زن) انتخاب شدند که هر کدام دارای نقاط افتراق بسیارند، اما از سوی دیگر همه آنها یک نقطه مشترک دارند. آنها بازیگر سینما هستند. محمدعلی کشاورز، جهانگیر الماسی، علی مصفا، شهلا ریاحی، ثریا قاسمی و ماهایا پطروسیان بازیگرانی هستند که گفت‌وگوی تخصصی با آنها می‌تواند جوانان علاقه‌مند به بازیگری و حتی بازیگرانی که هنوز تجربیات کمتری اندوخته‌اند، به آن‌ها جهان‌بینی و ژرف‌نگری ببخشد.

فهرست مطالب
پیش‌گفتار
درباره‌ی مؤلفان
بهزاد صدیقی
مسعود توکلی
1: شهلا ریاحی: تلاش خستگی‌ناپذیر و رمز جاودانگی یک بازیگر
پی‌نوشت‌ها:
2: محمدعلی کشاورز: بازی متفاوت چهره‌ای متفاوت
3: ثریا قاسمی: بازیگر سخت‌گیر سینمای ایران
4: جهانگیر الماسی: بازیگری شعورمند
5: ماهایا پطروسیان: تجربه‌گرایی و میل فراوان به آموختن
6: علی مصفا: بازیگری نه، کارگردانی!