کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام اثر محمد جبرون، متفکر و اندیشمند اهل تسنن است که به تحلیل و بررسی چالش‌های تمدن اسلامی، قدمت آن‌ها و رابطه دین با سیاست می‌پردازد.

اندیشه سیاسی اسلامی از مهم‌ترین و به روز‌ترین مواردی است که در در جوامع مسلمان و کشورهای عربی ذهن بسیاری از اندیشمندان و نظریه‌پردازان را به خود مشغول کرده است.

تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام از کتاب «ن‍ش‍اه‌ال‍ف‍ک‍رال‍س‍ی‍اس‍ی‌‌الاسلامی و ت‍طوره‌‌ (دراسه فی مثلث الاشکالی المدینه و الاصاله والعقلانیه السیاسیه)» به فارسی برگردانده شده و در سال 2016 موفق به دریافت جایزه ویژه کتاب سال در کشور مراکش و چندین کشور مسلمان دیگر شده است.

درباره کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام:

این کتاب شامل 4 فصل است؛ در فصل اول شما با تمدن دولت مدینه و منشور حقوق این شهر، آشنا می‌شوید که نشان دهنده شروع پیدایش دولت اسلامی در زمان پیامبر، قرارها و قوانین اجتماعی و سیاسی آن زمان، دولت و تشکیلات پیامبر، حدود قلمرو و جمعیت ساکنان آن است.

در دومین فصل کتاب، تفکرات اسلامی مربوط به دوره پیشاتدوین بر اساس منابعی که رویداد‌های آن دوره را بازگو می‌کنند، تحلیل و بررسی می‌شود و معیارها و ملاک اندیشه سیاسی در این دوران بیان می‌شود.

در فصل بعدی چگونگی تدوین اندیشه‌ها و نظریات سیاسی اسلامی تحلیل می‌شود تا به نقطه شروع ایجاد رابطه میان وحی و سیاست برسد. بعد از آن اندیشه‌های چهارگانه ابتدایی را که شامل کلام، فقه، فلسفه و آداب سیاسی است را مورد بررسی قرار می‌دهد.

چهارمین و آخرین فصل کتاب به تفکرات متصوفه و سهم مشایخ و بزرگان صوفیه همچون غزالی، ابوعبدالله حمیدی، محی الدین عربی و... در حوزه اندیشه سیاسی اسلامی اختصاص دارد و معیارهای نظرات آن‌ها را بیان می‌کند که بر اصلِ اصلاح از راه گزاره‌های اخلاقی مبتنی است نه مسائل فقهی.

فلسفه سیاسی در اندیشه اسلامی چه نقشی دارد؟

فلسفه سیاسی از جمله ابعاد اساسی و بنیادین اندیشه سیاسی اسلامی است که بنیاد و عمران آن در عصر تدوین بوده است، به گونه‌ای که در این عصر مجموعه‌ای از آثار فلسفی پدیدار گشتند که عنایت به قضایای سیاسی مختلفی داشتند و در ورای آن‌ها شماری از فلاسفه بزرگ نیز قرار داشتند.

از جمله افزودگی‌های ویژه‌ای که نگره فلسفی به مسائل سیاسی در حوزه اسلامی طی عصر تدوین افزود، تمرکز بر جنبه مدنیت جامعه سیاسی اسلامی و استدلال عقلانی به نسبت آن بود که تلاش‌های فیلسوفان مسلمان به نسبت تبیین مدنیت جامعه سیاسی و ضرورت‌های تاریخی آن یاری‌گر هم بوده است و چنان‌که پیداست جامعه مذکور برخلاف جامعه سیاسی، دینی است که فقیهان و متکلمان به نسبت آن استدلال می‌کنند، نگاه اینان به دولت و مدنیت بنا به همان مقتضای شرعی است که مجموعه‌ای از احکام شرعی اجتماعی اقتضای آن را دارد و اجرایی کردن آن‌ها نیازمند قدرت، دولت و حاکم است که در چنین حالتی دولت نیازی شرعی و نه مدنی است.

فیلسوفان سیاسی برای شخص حاکم (خلیفه، رئیس، پادشاه و سلطان) شروط دیگری افزون بر آنچه فقیهان بیان داشته‌اند، مقرر کرده‌اند که در رأس همه آن‌ها فیلسوف و حکیم بودن است و ابن‌ابی‌ربیع آن را تا سیزده شرط رسانده که از جمله آن‌ها نیز اندیشه‌ورز بودن، فهم‌ نیکو و تصور و... است. سیاست تدبیر نفس و جامعه در راستای تحقیق فضایل و بنای مدینه فاضله است. تعریف پیشین و نیز ادبیات مرتبط با آن در فلسفه سیاسی اسلامی، فلسفه‌ای ایده‌آلیستی را تشکیل می‌دهند که به دور از واقع‌گرایی است و پرپیداست که تأثرپذیری‌هایی نیز از افلاطون و نظریه مدینه فاضله او داشته که در آن روزگار با اقبال بسیاری در فرهنگ عربی‌ واسلامی روبه‌رو شد.

کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام مناسب چه کسانی است؟

مطالعه این کتاب به کسانی که در زمینه تفکرات و نظریه‌های دین اسلام تحقیق می‌کنند و به دنبال منابع تخصصی مربوط به این حوزه هستند، پیشنهاد می‌شود.

محمد جبرون را بیشتر بشناسیم:

امحمد جبرون (Imḥammad Jabrūn) در سال 1971 در شمال مراکش متولد شد و در سال 2005 موفق به دریافت مدرک دکترا از دانشگاه عبدالمالک آل سعدی شد. جبرون جایزه علوم انسانی و اجتماعی مرکز عربی بررسی و پژوهش‌های سیاسی را در سال 2012 و جایزه ویژه فرهنگی دوبی را در سال 2009 کسب کرده است. از دیگر آثار او می‌توان به اندیشه سیاسی در مغرب و اندلس در سده پنجم هجری، مفهوم دولت اسلامی: بحران بنیادها و حتمیت مدرنیته، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، اسلام و مدرنیته و تجربه گفتگوی فرهنگی با غرب اشاره کرد. او تلاش بسیار در زمینه بررسی تاریخ و تفکر اسلامی و تغییرات آن کرده است.

در بخشی از کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام می‌خوانیم:

به لحاظ نظری و عملی و حتی در سطح بزرگان و ناموران نیز تصوف سهمی ‌بسزا در حوزه نقش آفرینی در تاریخ عربی و اسلامی و قدسیت و روحانیزه کردن بسیاری از حوادث و رویدادهای آن داشته است. تا هم اکنون نیز آثار و شواهد تاریخی بسیاری در دسترس است که بیانگر حجم سترگ حضور و نقش افرینی صوفیه با همه گونه‌های آن در تاریخ مسلمانان می‌باشد. این حقیقت ضرورتا اشکار از منظر ارباب عقول مستور و نادیده انگاشته شده و به نوعی می‌توان گفت گونه‌ای ابهام و پریشانی در فهم اشکال و میزان سهم و نقش افرینی صوفیه و نیز حدود و ماهیت آن در تاریخ وجود دارد تا جایی که دشمنی‌های بسیاری را علیه نگره تصوف و صوفیه به طور عام برانگیخته است که البته این نیز به شکل تفاوت‌های ایدئولوژیکی و مذهبی نمایان گشته است.

از بررسی گزاره‌ها و انگاره‌های اثار تاریخی، نقیصه و کاستی اشکارِ عدم بررسی، واکاوی و توجه به نقش و کارکرد صوفیه دانسته می‌شود و از خلال ان‌ها نمی‌توان به بیان سهم و نقش‌افرینی‌های صوفیه در حوزه سیاسی پرداخت، نیز مراجعه [و توجه] به متون نگاشته شده صوفیه در حوزه تاریخ اندیشه سیاسی اسلامی و بازشناسی متون و بزرگان آن‌ها در این حوزه، بسی کم اهمیت و توجه بوده و گویی اینکه اصلا وجود نداشته و یا در بهترین حالت ان را ملحق به دیگر گونه‌های اندیشه سیاسی کرده‌اند.

فهرست مطالب
سخن نویسنده بر ترجمه فارسی
سخن مترجم
پیش‌ گفتار
فصل یکم: قدرت سیاسی در دولت پیامبر؛ جستاری در تبارشناسی مدنیت و چالش‌های مشروعیت و دولت
1. مشروعیت قدرت سیاسی اسلامی در عهد تأسیس
2. دولت پیامبر؛ ساختارها و نهادها
سخن پایانی فصل
فصل دوم: اندیشه سیاسی اسلامی پیشاتدوین (11 132ه)
1. چارچوب سیاسی و تاریخی اندیشه سیاسی پیشاتدوین
2. اندیشه سیاسی دوره پیشاتدوین. خاستگاه‌ها و گونه‌ها
3. اندیشه سیاسی اسلامی دوره پیشاتدوین. قضایا و سنجه ‌ها
سخن پایانی فصل
فصل سوم: تدوین اندیشه سیاسی اسلامی؛ پژوهشی در پدیدارشناسی رابطه وحی و سیاست
1. عصرتدوین: خوانشی در بافتار سیاسی و تمدنی
2. متون اولیه اندیشۀ سیاسی. خوانشی تحلیلی
3. اندیشه سیاسی اسلامی در عصر تدوین. زایش عقلانیت سیاسی ایرانیزه
سخن پایانی فصل
فصل چهارم: اندیشه سیاسی صوفیه. «معین الطاعه و حصن الجماعه»
1. الگوهای تأسیسی اندیشه سیاسی صوفیه
2. سنجه‌های نگرش صوفیانه در اندیشه سیاسی؛
اصلاح با حِکَم اولی‌تر از اصلاح با اَحکام
3. خوانش تاریخی نوین از رابطه تصوف و سیاست؛
سخن پایانی فصل
پاره آخر
پیوست ‌
کتابنامه
نمایه