مایکل مور بدون اغراق یکی از جنجالی‌ترین مستندسازان تاریخ سینمای جهان است و در آثارش به تمام جنبه‌های زندگی آمریکایی پرداخته است. مور همواره با نگاهی صادقانه اما بی‌رحم و گهگاه با طنزی سیاه به نقاط منفی  آمریکا از نظام سلامت گرفته تا نظام اقتصادی می پردازد تا این نقاط منفی را به نقاط مثبت تبدیل کند. بسیاری از منتقدان او معتقدند که وی از ایالات‌متحده نفرت دارد اما مدافعانش می‌گویند لازم است نقاط ضعف را فریاد زد تا بتوان دوباره اوضاع را بهبود بخشید.

مایکل مور در ۲۳ آوریل ۱۹۵۴ میلادی در فلینت،  ایالت میشیگان،  آمریکا به دنیا آمد. در دانشگاه میشیگان در رشتهٔ خبرنگاری تحصیل کرد و کار حرفه‌ای خود را با ویراستاری مجله دانشگاه میشیگان آغاز کرد. پس از تحصیل به فیلم‌سازی مستند و برنامه‌سازی برای تلویزیون روی آورد. ویژگی اصلی فیلم‌های او زبان تند و جسورانه‌اش علیه سیاست‌مداران بخصوص سیاست‌مداران آمریکا است. او همچنین کتابی به نام وطنم کجاست را تألیف کرد و انتقادهای صریح و تندی به دولت جرج بوش وارد کرد.

مور که اهل فلینت ایالت میشگیان است با بی‌رحمی به سوژه‌هایش می‌تازد تا بفهمد چرا چنین وضعیتی دارند اما شاید تعجب‌برانگیز باشد که بدانیم او فقط مستندهای غیرداستانی نمی‌سازد، بلکه در ابتدای دوران حرفه ایش یک فیلم کمدی نیز کارگردانی کرده است. او یکی از منحصربه‌فردترین صداهایی است که امروزه در جامعه آمریکایی شنیده می‌شود و البته یکی از مشهورترین افرادی است که در دنیای مستندسازی وجود دارد.

در ادامه به طبقه بندی و تحلیل مستندهای مایکل مور در گونه های مختلف پرداخته شده است:

مستندهای سیاسی مایکل مور

فارنهایت ۹/۱۱؛ در جدیدترین اثر مور، او این بار به وضعیت کنونی سیاست‌های آمریکا و دولت ترامپ پرداخته است. این فیلم جدی‌تر از قبلی است و مور از زمان به‌خوبی استفاده می‌کند تا ریشه‌های الهام‌بخش جنبش‌هایی را که هم‌اکنون در آمریکا در حال وقوع هستند، نشان بدهد. این فیلم علاوه بر دیگر چیزها، فراخوانی رسا و قوی برای اقدام کردن هم هست.

گُنده؛  تمرکز اولیه و اصلی «گنده» بر روی تور کتاب مور در ۱۹۹۶ میلادی است و نگاهی هم به وضعیت وقت شکست‌های اقتصادی آمریکا در دوران ریاست جمهوری کلینتون دارد. این فیلم ارزشمند است چرا که در زمانی که افراد زیادی ادعا می‌کردند، مور تنها روی نقاط ضعف راست‌ها متمرکز است به نقد چپ‌ها می‌پردازد. اما در کل «گنده» یکی از آثار اوست که موفقیت زیادی کسب نکرد.

مایکل مور در ترامپلند (سرزمین ترامپ)؛ «مایکل مور در ترامپلند» قبل از انتخابات ۲۰۱۶ میلادی منتشر شد و در آن مور سعی می‌کند تا یک ماه قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری میان دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون، نمایشی تک‌نفره را در ایالت اوهایو برگزار کند. این فیلم هم مثل مستند «گنده» بیشتر به خود مور و کمتر به مسایلی می‌پردازد که کشور درگیرش است (اگرچه موضوع آن نمایش تک‌نفره در خصوص آمریکا بود). این فیلم را به‌سختی می‌شود در اینترنت پیدا کرد و شاید این کار مثبتی باشد.  

قیام علاف‌ها؛ فیلم دیگری که به‌جای پرداختن به یک مساله واقعی، خود مور را دنبال می‌کند. کارگردان در این فیلم در زمان انتخابات ۲۰۰۴ میلادی در دانشگاه‌های مختلف می‌چرخد و می کوشد تا متوجه گرایش فکری جمعیت ۱۸ تا ۲۹ ساله شود. حالا که ۱۵ سال از آن زمان گذشته و ۲ رییس جمهوری بعد از آن عوض شده است، دانستن رویه و گرایش آن‌ها اهمیت چندانی ندارد اما جالب است بدانید که این‌یکی از نخستین فیلم‌هایی بود که خود فیلم‌ساز امکان بارگیری آن از طریق اینترنت (دانلود) را فراهم کرده بود. عده ای معتقدند این فیلم ضعیف‌ترین اثر مایکل مور تاکنون است.

  این فیلم رکورد دار بیشترین فروش در میان فیلم‌های سیاسی از این دست به شمار می رود.  

مستندهای اقتصادی مایکل مور

راجر و من؛ نخستین مستند مور، تا به امروز شخصی‌ترین فیلم او بوده است. این مساله بدین خاطر است که فیلم به‌طور مستقیم به زادگاه دوست‌داشتنی او شهر فلینت می‌پردازد که در آن «ب. اسمیت» مدیرعامل سابق «جنرال موتورز» کارخانه‌ای را تعطیل کرده و منجر به بیکار شدن ۳۰ هزار تن شده بود.  

مستند «راجر و من» عواقب گرفتن این تصمیم را بر اقتصاد محلی بررسی کرده که باعث شد، شمار کارگران شاغل این شهر، ۳۰ هزار تن کاهش یابد. این اتفاق را که در زندگی مایکل مور جوان، اهمیت زیادی داشته، می‌توان از دلایلی برشمرد که نگاه انتقادی به اقتصاد سرمایه‌داری و تصمیمات سرمایه‌داران کلان را از همان جوانی در وی به وجود آورده بود. مستند «راجر و من» در سینمای مستند دهه ۸۰ آمریکا، جایگاه مهمی دارد و میانگین امتیاز ۱۰۰ درصد را از منتقدان سایت راتن تومیتوز دریافت کرده است. مایکل مور با همین فیلم مستند به شهرت رسید.

سرمایه‌داری: یک داستان عاشقانه؛ مابین پایان دوره دولت بوش و شروع دولت اوباما، بسیاری از آمریکایی‌ها با این حس مواجه بودند که نمی‌دانند کشور در سال‌های آینده به چه سمتی خواهد رفت؟ «سرمایه‌داری: یک داستان عاشقانه» تلاش مور برای ارایه جوابی به این پرسش است. حالا پس از گذشت ۱۰ سال، یک ساعت ابتدایی فیلم قدیمی و نامناسب به نظر می‌رسد اما نیم ساعت آخر آن پر از اطلاعات مفیدی است که در خصوص هر ۲ طرف ماجرا و افرادی ارایه می‌کند که در چرخه اقتصاد آمریکا در نیمه دوم سده بیستم ایفای نقش داشتند.

 نخستین فیلم مایکل مور درباره اخراج ۳۰ هزار کارگر کارخانه جنرال موتورز آمریکا

از ویژگی‌های بارز آثار مایکل مور، حس شوخ‌طبعی او درباره وقایع است که در همه فیلم‌هایش دیده می‌شود و به امضای این مستندساز برجسته تبدیل شده است. فرایند جهانی سازی، نظام سرمایه داری، جنگ افروزی‌های دولتمردان آمریکایی و قانون حمل سلاح محل اصلی‌ترین انتقادات اوست.

مستندهای اجتماعی مایکل مور

بعد به کجا حمله کنیم؟ فیلم «بعد به کجا حمله کنیم» که در اواخر دولت اوباما ساخته‌شده است، خوش‌بینانه‌ترین اثر مور تاکنون است. کارگردان در نقش یک «مهاجم» تک‌نفره در سراسر دنیا گذر می‌کند تا بفهمد آمریکا می‌تواند چه چیزی را از کشورهای دیگر یاد بگیرد. مور در خصوص چیزهایی در کشورهای دیگر صحبت می‌کند که آمریکا می‌تواند برای تبدیل شدن به جایی بهتر برای زندگی از آن‌ها یاد بگیرد، مثل سیاست‌های خوب ایتالیا برای تعطیلات کارگرانش یا قوانین پیشروی تونس در زمینه حقوق زنان.

سیکو؛  مور مستند «سیکو» را در ۲۰۰۷ میلادی و سال‌ها قبل از آن ساخته است که نظام سلامت به موضوع بحث‌ها و مناظرات سیاسی تبدیل شود. او در این مستند، نظام سلامت آمریکا را با نظام‌های سلامت دیگر کشورهای جهان مقایسه می‌کند. این فیلم مانند بعضی از دیگر آثار او تلخ و مخالف نیست، بلکه نگاهی همدردانه به این موضوع دارد که آمریکا چطور می‌تواند یکی از پر مشکل‌ترین نظام‌های خودش را بهبود دهد.

بولینگ برای کلمباین؛ «بولینگ برای کلمباین» که چهارمین فیلم اوست، پر حاشیه‌ترین فیلمی است که مور ساخته است. این فیلم به بررسی ارتباط آمریکا با سلاح‌ها و عوامل دخیل در کشتار فجیع دبیرستان کلمباین در  ۱۹۹۹ میلادی می‌پردازد و باعث شد، مور در آمریکا مشهور شود. این فیلم جدی و خشن است و بخش زیادی از آن هنوز هم پس از گذشت این همه زمان، صحیح و مرتبط است. به همین خاطر است که این فیلم، بهترین اثر او تا به امروز است. این فیلم برنده جایزه اسکار بهترین فیلم مستند در ۲۰۰۳ شد و نگاهی انتقادی به قانون حمل اسلحه در آمریکا دارد.