امیر عشیری که از او به عنوان بنیانگذار ادبیات پلیسی در ایران یاد می شود، عمده فعالیت حرفه‌ای خود را که بیشتر در مطبوعات بود در دهه ۳۰ تا ۵۰ خورشیدی به انجام رساند. او که از پاورقی‌نویسان مطرح آن دوران به شمار می‌رود در نگارش کتاب و پژوهش‌های تاریخی نیز دستی توانا دارد و ۵۸ کتاب تاریخی، جنایی و پلیسی در کارنامه ادبی وی به چشم می‌آید.

امیر عشیری، روزنامه‌نگار و نویسنده کتاب‌های پلیسی و تاریخی، ۱۳۰۳ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. عشیری فعالیت مطبوعاتی‌اش را با مجله «آسیای جوان» آغاز کرد و نخستین اثر او در ۲۵ سالگی (در ۱۳۲۸) به صورت پاورقی در همین مجله به چاپ رسید. عشیری کارمند وزارت صنایع و معادن بود اما عمدهٔ درآمد خود را از راه روزنامه‌نگاری و نویسندگی تأمین می‌کرد.

امیر عشیری گاهی هم‌زمان در دو یا سه مجله پاورقی‌های شبه جنایی - پلیسی و جاسوسی منتشر می‌کرد و طرفداران خاص خود را داشت. نشریهٔ اصلی محل فعالیت او اطلاعات هفتگی بود و مدتی نیز با مجلات سپید و سیاه، روشنفکر و تهران مصور همکاری کرد اما زمانی که عباس مسعودی مدیر و پایه‌گذار مؤسسه اطلاعات با حضور او در دیگر نشریات مخالفت کرد، وی همکاری با نشریات دیگر را متوقف و صرفاً در اطلاعات هفتگی به نوشتن پرداخت.

محمدعلی جمالزاده که با ناشر آثارش در ارتباط بود، پس از خواندن کتاب «سیاه‌خان» از امیر عشیری به عنوان «الکساندر دوما» ایران یاد می‌کند.

بعد از انقلاب اسلامی، عشیری همکاری خود با مجله اطلاعات هفتگی را متوقف کرد و تنها برای یک سال با مجله جدول و مجله سرگرمی خانواده به همکاری پرداخت و پس از آن به همکاری با نشریات ادامه نداد اما کتاب‌های تاریخی او، برخی دیگر از آثارش از سوی ناشران منتشر می‌شد که از میان آنها کتاب ۲۱۰۰ صفحه‌ای زندگی شاه عباس در ۲ جلد یا سرانجام ماری آنتوانت را می توان نام برد.

در کارنامه کاری او ۵۸ کتاب تاریخی و جنایی و پلیسی وجود دارد که «لبخند در مراسم تدفین»، «جای پای شیطان»، «معبد عاج»، «پاترونا» و «قلعه قهقهه» از جمله آثار پلیسی و سرگذشت حسن صباح، چنگیزخان، قسطنطنیه در آتش و جلاد پاریس از جمله ‌آثار تاریخی او به شمار می‌رود.

عشیری در پی زمین خوردن دچار شکستگی پا شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت و به دلیل وخامت حالش دوباره جراحی شد و سرانجام ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ خورشیدی به خاطر ایست قلبی درگذشت. پیکر او یک روز بعد در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

امیر عشیری به گواه آثار

عشیری بیش از ۵۰ عنوان داستان نوشته‌است. ترجمه‌هایی هم به نام عشیری منتشر شده‌است که او در گفت وگویی آن‌ها را «ساختگی» خوانده است. آثار منتشر شده از امیر عشیری عبارتند از:
۱- اعدام یک جوان ایرانی در آلمان
۲- جای پای شیطان
۳- ‌۳ + ۱ = ۰‌ (۲ جلد)
۴- تصویر قاتل
۵- سیاه‌خان
۶- لبخند در مراسم تدفین (۲ جلد)
۷- جاسوس دو بار می‌میرد (۲ جلد)
۸- معبد عاج
۹- پرتگاه
۱۰- پاترونا
۱۱- چکمه زرد
۱۲- عقاب الموت
۱۳- جلاد پاریس
۱۴- دیوار اقیانوس (۲ جلد)
۱۵- قطار نیمه‌شب
۱۶- شبح گرگ
۱۷- کوکائین
۱۸- کاروان مرگ (۳ جلد)
۱۹- جاسوسه در برلین
۲۰- ستون پنجم (۲ جلد)
۲۱- مردی از دوزخ
۲۲- سقوط عقاب‌ها
۲۳- گذرگاه کوراک
۲۴- آخرین طناب
۲۵- یک گلوله برای تو
۲۶- خون و تصویر (۲ جلد)
۲۷- سحرگاهی خونین
۲۸- نبرد در ظلمت
۲۹- مردی که هرگز نبود
۳۰- فرار بسوی هیچ (۲ جلد)
۳۱- رد پای یک زن
۳۲- پولیس مخفی یا بازرس مخفی
۳۳- نفر چهارم (۲ جلد)
۳۴- شب‌زنده‌داران
۳۵- قلعه قهقهه
۳۶- جاسوسه چشم آبی
۳۷- سرانجام ماری آنتوانت
۳۸- شاه عباس (۲ جلد)
۳۹- چنگیزخان
۴۰- حسن صباح
۴۱- قلعه مرگ (۲ جلد)
۴۲- سایه اسلحه
۴۳- قسطنطنیه در آتش
۴۴- تسمه چرمی
۴۵- راهی در تاریکی (۲ جلد)
۴۶- سوار بر طوفان (۲ جلد)
۴۷- نقطه انفجار
۴۸- تنها در برابر قاتل
۴۹- مردی از دوزخ (۲ جلد)
۵۰- آنسوری خط زرد
۵۱- در مرز وحشت (۵ جلد)
۵۲- قصر سیاه (۳ جلد)
۵۳- رد پا …
۵۴- دیوار هیاهو (۲ جلد)
۵۵- دیوار سکوت (۲ جلد)
۵۶- هویت پنهان
۵۷- جاده خاکستر (۲ جلد)
۵۸- جدال در باتلاق (۲ جلد)
۵۹- خط قرمز (۲ جلد)
۶۰- نبرد جاسوسان
۶۱- سرانجام ماری آنتوانت و...
۶۲- شلیک خاموش
۶۳- تصویر قاتل
۶۴- یک گلوله برای تو (۲ جلد)

یکی از مشهورترین شخصیت‌های داستان‌های عشیری که در چندین اثر او حاضر است، شخصیتی به نام «سروان رامین» است. این قهرمان یک ایرانی منضبط و دقیق است که هوش، قدرت بدنی و زیبایی چهره در حل معماها کمکش می‌کند. رامین از سوی ایران برای همکاری با پلیس بین‌الملل معرفی شده‌است؛ با این حال، ویژگی‌های این کارآگاه با واقعیت پلیس بین‌المللی تطبیق ندارد. این شخصیت در دوره‌ای چنان شهرتی پیدا می‌کند که فردی برای ازدواج با او طی نامه‌ای اعلام آمادگی کرده و دیگری از گمرک خراسان به تهران می‌آید تا وی را از نزدیک ببیند و عشیری مجبور می‌شود، سفر به اروپا را بهانه ممکن نبودن این دیدار کند. شخصیت «رامین» در برخی داستان‌های پلیسی عشیری (مانند: لبخند در مراسم تدفین، خون و تصویر، یک گلوله برای تو، راهی در تاریکی) حضور دارد. همچنین شخصیت ثابت دیگری به نام «طاهر» نیز در برخی رمان‌های جاسوسی عشیری (مانند: نبرد سایه‌ها، در مرز وحشت و دیوار اقیانوس) حاضر است.

امیر عشیری از منظر دیگران

کاوه میرعباسی مترجم، درباره عشیری گفته که آثار او بر پایه الگوهای خارجی بود: "این نویسنده، از نوع نویسنده‌های غریزی به‌شمار می‌آمد و در ژانری که می‌نوشت، مطالعات عمیقی نداشت، بلکه شیوه نوشتن او، الهام گرفته از فیلم‌های سینمایی پلیسی مانند جیمز باند بود. او به واسطه تخیل خوبی که داشت، داستان‌های سرگرم‌کننده‌ای می‌نوشت و بعدا بخشی از این آثار به صورت کتاب‌های جیبی به چاپ رسیدند. "

صدرالدین الهی نویسنده و روزنامه‌نگار، نیز در مقاله‌ای با عنوان "درآمدی بر مقوله پاورقی‌نویسی در ایران" درباره امیر عشیری می‌نویسد که پاورقی‌های او، معروف‌ترین پاورقی‌هایی بود که به تقلید از آثار نویسندگان غربی نوشته می‌شد و در بین خوانندگانی که به رمان‌های پلیسی اروپایی و آمریکایی دسترسی نداشتند، هوادار بسیار داشت.

ارونقی کرمانی سردبیر مجله اطلاعات هفتگی می‌نویسد: "امیر عشیری در قصه‌های خود به طور دقیق محل رفت‌وآمد قهرمانان را می‌نوشت. فی‌المثل اگر قهرمان قصه راهشان به پاریس و یا هر شهر و دیاری می‌افتاد، او از کوچه‌ها، خیابان‌ها و رستوران‌های واقع در آن نام می‌برد. "

علیرضا طبایی شاعر کار شاخص عشیری را «پایه‌گذاری ژانر تازه‌ای در ادبیات ایران» دانسته و معتقد بود فضایی که عشیری در آثار پلیسی، کارآگاهی و جنایی خود خلق کرده بود به قدری تازه و جذاب بود که بعدها بسیاری از نویسندگان به تقلید از ایشان آغاز به نوشتن در این سبک کردند.

عبدالعلی دستغیب منتقد ادبی در مقاله‌ای با عنوان «نویسندگان نیمه از یاد رفته» در «کتاب ماه ادبیات»، امیر عشیری را از یکی از پیروان حسینقلی مستعان، مترجم و پاورقی‌نویسی که آثارش در سال‌های پس از شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی خوانندگان زیادی داشت، معرفی می‌کند.

فریدون صدیقی در یادداشتی همزمان با درگذشت وی، عشیری را «یکی از نخستین پلیسی‌نویس‌های مطبوعات ایران» دانسته است.

فریدون صدیقی در یادداشتی پس از مرگ امیر عشیری از او تجلیل کرد