یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر آبادان، مسجد رانگونی‌ها است. مسجدجامعی که به جرأت می‌توان گفت زیباترین مسجد جامع جنوب ایران است.

در ادامه گزارش ۱۷ مهر ۱۴۰۰ روزنامه ایران آمده است: یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر آبادان، مسجد رانگونی‌ها است. مسجدجامعی که به جرأت می‌توان گفت زیباترین مسجد جامع جنوب ایران است.

سیدجواد خراسانی کارشناس خبر و رسانه اداره‌ کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، درخصوص ویژگی‌های این مسجد می‌گوید: مسجد رانگونی‌ها، در جنوب‌غربی پالایشگاه نفت آبادان و در کنار اروندرود واقع شده است؛ داستان ساخت این بنا از جایی آغاز می‌شود که نام آبادان به عنوان اولین واحد تصفیه نفت ایران و مرکز عمده صدور فرآورده‌های نفتی مطرح می‌شود و در پی آن، هزاران تبعه انگلیسی، هندی و پاکستانی به این شهر مهاجرت می‌کنند.

مهاجران مسلمان که غالباً پیرو مذهب سنی حنفی بودند، درصدد تأسیس عبادتگاه در زمین‌های شرکت نفت شدند و با موافقت شرکت، مسجد را در سال ۱۲۹۹ خورشیدی و در دوره قاجار بنا نهادند.

این مسجد در واقع به دست کارگران پاکستانی و مهاجرانی از اهالی رانگون، پایتخت کشور میانمار (برمه سابق) احداث شد و به همین دلیل آبادانی‌ها آنجا را به نام «مسجد رانگونی‌ها» نامیده و به همین نام صدا می‌زنند. مسجد دارای دو گلدسته بزرگ و دو گلدسته کوچک، شبستان، حیاط اصلی، محراب و مُئذنه است. متولی مسجد شیخ عبدالرشید مندل بود و امامین جماعت آن شیخ قادری هندی، حاج‌آقا رنگونی و سپس محمداسلم راجا بودند.

در پیشانی رنگین ورودی مسجد، آیه «بسم‌الله الرحمن الرحیم» و «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله» منقش شده است؛ ضمن آنکه این بنا از لحاظ معماری، مشابه معماری هندوستان و برگرفته از آن منطقه است.

در آرایه‌های این مسجد از طرح‌های برجسته به صورت روکش سیمانی استفاده شده است که به ساختمان زیبایی دوچندانی بخشیده و آن را چشم‌نواز کرده است. یکی از ویژگی‌های بارز مسجد، محراب گلگونه‌ای است که بسیار زیبا و هنرمندانه ایجاد شده است و رنگ‌های گوناگون و طرح‌های نقش‌بسته بر دیوارهای محراب، نمادی از بهشت برین است.

اشکال و گل‌های به‌ کار رفته بر ستون‌های مسجد نیز گویای عبادت انسان و محبت او به معبود یگانه و معنویت ایجاد شده در فضا است که البته همه اینها حاکی از آن است که این مکان به دست انسان‌های والا و هنرمندی ساخته شده است. ساخت کانال ناکش در سه ضلع ساختمان مسجد نیز از ویژگی‌های این بنا است که از نفوذ رطوبت زمین به پایه‌های بنای مسجد جلوگیری می‌کند که البته این کانال در دهه ۸۰ خورشیدی توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان برای کنترل رطوبت احداث شد. وضعیت و شرایط مسجد رانگونی‌ها به لحاظ ساختار و معماری کاملاً خاص و متفاوت است و این نشان از آن دارد که سلایق مذهبی مختلف هنگامی که در گذشته برای انجام امور مختلف به کشور ما و شهر آبادان سفر کردند، باتوجه به سابقه و قدمت کشور خود، توانسته‌اند یک یادگاری بسیار باارزش را از منظر معماری برای ما برجای گذارند که این یادگار، نمایشی از فرهنگ این مردمان در ایران محسوب می‌شود.

وجود چنین یادگارهای ارزشمندی، حاکی از این است که تنوع ادیان و عقاید مختلف توانسته‌اند که در زیر لوای اسلام و با الهام گرفتن از آیین این دین محمدی، مرکز عبادی و آیینی خود را در ایران تأسیس کنند.

مسجد رانگونی‌ها تا مدت‌ها نمادی از همبستگی و گردهمایی پیروان اسلام بود و اهل سنت آبادان، ایرانیان بلوچ، مسلمان، افغانستانی‌ها، هندی‌ها، نپالی‌ها و پاکستانی‌ها و بسیاری اقوام دیگر در این مسجد آمد و شد داشتند و علاوه بر نمازهای روزانه، نمازهای جمعه، عید قربان، عید فطر و مراسم‌های جشن مبعث پیامبر نیز در مسجد رانگونی‌ها برپا می‌شد؛ این درحالی است که این مسجد، زمانی، محلی برای بسیاری دیگر از اجتماعات مذهبی نیز به شمار می‌رفت. گفتنی است که طی دوران هشت سال دفاع‌مقدس، مسجد تاریخی رانگونی‌ها آسیب‌هایی به خود دید که خوشبختانه پس از جنگ، این مسجد بار دیگر در چند فاز مرمت و بازسازی شد. مسجد رانگونی‌های آبادان با توجه به شرایط خاص معماری خود در تاریخ نهم فروردین سال ۱۳۷۸ به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.