هدی‌سادات پاک‌نهاد 
بعد از 9 ماه تحصیل، با تعطیلات تابستانی کودک شما هیجان‌زده است که چند ماه بدون نگرانی از انجام تکالیف می‌تواند بازی و استراحت کند. تماشای بی‌پایان تلویزیون و فیلم‌های موردعلاقه و بازی‌های موبایلی و آنلاین ازجمله برنامه‌هایی است که بچه‌ها در ایام تعطیلات وقتشان را با آن‌ها سپری می‌کنند اما ازآنجایی‌که این مسئله بخشی از نگرانی و دغدغه والدین است، آن‌ها ترجیح می‌دهند اوقات فراغت فرزندشان را باکلاس‌های تابستانی پر کنند. این در حالی است که به گفته روانشناسان آزاد گذاشتن بچه‌ها و استراحت بیش‌ازاندازه و درعین‌حال پر کردن وقت آن‌ها با انواع و اقسام کلاس‌های تابستانی توصیه نمی‌شود. عدم برنامه‌ریزی والدین و آزاد گذاشتن بچه‌ها در اینکه هر زمان می‌خواهند بخورند و بخوابند و بیدار شوند باعث به هم خوردن ساعات خوردوخوراک بچه‌ها شده و حتی سلامت آن‌ها را به خطر می‌اندازد. از طرف دیگر، پر کردن تمام اوقات تعطیلات بچه‌ها با کلاس‌های مختلف، آن‌ها را خسته و بی‌انگیزه می‌کند. پس حد و اندازه کلاس‌های تابستانی برای بچه‌ها چقدر است؟! برای پاسخ به این سؤال به سراغ دکتر سما سادات، روانشناس کودک و نوجوان، مدرس دانشگاه و عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران رفتیم.

فواید کلاس‌های تابستانی برای کودکان

اگرچه بیش‌ازاندازه پر کردن اوقات فراغت کودک با کلاس‌های تابستانی می‌تواند پیامدهایی داشته باشد اما به گفته دکتر سادات کلاس‌های تابستانی می‌تواند فوایدی برای کودکان داشته باشد. مهم‌ترین نکته این است که کلاس‌های تابستانی کمک می‌کند تا اوقات فراغت بچه‌ها به بطالت نگذرد و بچه‌ها با توجه به علایقشان بتوانند مهارتی کسب کنند. علاوه بر این، کلاس‌های تابستانی می‌تواند در رشد، مهارت و خلاقیت بچه‌ها تأثیرگذار باشد.

دکترسادات شرکت در کلاس‌های تابستانی را در پیشرفت تحصیلی تأثیرگذار می‌داند و می‌گوید: «این مهم است که بچه‌ها در طول تعطیلات طولانی تابستان ذهنشان را فعال نگه‌دارند تا با شروع سال تحصیلی دچار مشکل نشوند. بچه‌هایی که در تابستان به‌هیچ‌عنوان فعالیت ذهنی ندارند، در طول سال تحصیلی تا یک‌سوم از آموخته‌های خود را از دست می‌دهند؛ به همین خاطر است که معمولاً معلمان چهار تا شش هفته ابتدایی سال تحصیلی جدید را صرف آموزش مجدد مطالبی می‌کنند که دانش آموزان در تابستان فراموش کرده‌اند. بنابراین، شرکت در کلاس‌های تابستانی در فعال نگه داشتن ذهن و  پیشرفت تحصیلی بچه‌ها در سال آینده تأثیرگذار است البته درصورتی‌که آن کلاس‌ها مطابق باعلاقه، استعداد و انگیزه کودک باشد.»

ایجاد نظم و الگوی زندگی سالم از نکات مهم دیگر کلاس های تابستانی است: «در ایام تابستان به دلیل کاهش فعالیت بچه‌ها، میزان چاقی در آن‌ها 2 برابر می‌شود و اینجاست که کلاس‌های تابستانی به‌خصوص کلاس‌های ورزشی می‌تواند بچه‌ها را فعال و پویا نگه دارد.» وی ادامه می‌دهد: «افزایش مهارت‌های اجتماعی، مهارت دوست‌یابی، افزایش اعتمادبه‌نفس، شکوفایی استعدادها و ... از دیگر تأثیرات مثبت کلاس‌های تابستانی بر کودکان است.»

تأثیر منفی کلاس‌های تابستانی متعدد بر کودکان

 بعضی از والدین در ایام تابستان برای سرگرم کردن فرزندشان، آن‌ها را در انواع و اقسام کلاس‌ها ثبت‌نام می‌کنند و تصور می‌کنند با این کار در حق فرزندشان لطف می‌کنند، درحالی‌که به گفته دکترسادات، ثبت‌نام در کلاس‌های متعدد به‌خصوص کلاس‌هایی که کودک انگیزه و علاقه‌ای برای شرکت در آن‌ها ندارد، فشار روانی مضاعفی را به او وارد می‌کند. در چنین شرایطی ممکن است کودک بالاجبار در کلاس‌ها حضور فیزیکی پیدا کند اما عملاً فایده‌ای نخواهد برد؛ درنتیجه به‌جای آنکه وقت کودک به‌طور مثبت استفاده شود و با حضور در این کلاس‌ها بهره‌وری بالایی کسب کند، نتیجه معکوسی خواهد داشت.»

ثبت‌نام در کلاس‌های تابستانی تا چه اندازه خوب است؟

این متخصص روانشناسی کودک و نوجوان در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «ثبت‌نام در کلاس‌های تابستانی تااندازه‌ای خوب است که به بچه فشار وارد نکند. بچه باید اوقات فراغت برای لذت بردن از انجام کارهایی مثل بازی و تفریح که در ایام مدرسه امکان آن‌ها وجود ندارد را داشته باشد.» وی افزود:« اینکه برخی والدین به بهانه یادگیری تعامل با دیگران فرزندشان را در کلاس‌های متعدد ثبت‌نام می‌کنند، اشتباه است؛ حتماً لازم نیست فرزند شما با شرکت در کلاس‌های مختلف مهارت کسب کند بلکه با رفت و آمد با دوستان هم‌سن‌وسال نیز برخی مهارت‌های ازجمله مهارت اجتماعی قابل یادگیری است. واقعیت این است که خیلی از کلاس‌ها فایده لازم را ندارند و تنها باعث بی‌انگیزگی و واردکردن فشار روانی به کودک می‌شوند و این به‌نوعی هدر دادن پول است.»

اوقات فراغت فرزندتان را با کلاس‌های آموزشی پر نکنید

دکترسادات پر کردن وقت کودکان صرفاً با کلاس‌های آموزشی را توصیه نمی‌کند و می‌گوید: «اگر قرار بود بچه‌ها تمام سال را درس بخوانند، مدارس در تابستان تعطیل نبود! تعطیلات تابستان فراتر از آموزش‌های درسی است و لازم است بچه‌ها در این دوران به انجام کارهایی همچون تعاملات اجتماعی، ورزش، بازی، تفریح و... بپردازند. زمانی که بازی و تعاملات اجتماعی کودکان ارتقا پیدا کند مسلماً این مسئله در پیشرفت تحصیلی‌شان هم تأثیر می‌گذارد و این‌گونه نیست که صرفاً کلاس‌های آموزشی باعث پیشرفت تحصیلی شود.»

چند توصیه به والدین

این روانشناس  می‌گوید برای ثبت‌نام در کلاس‌های تابستانی والدین باید اصولی را مدنظر قرار دهند تا کلاس‌ها هم مفید باشد و هم جنبه سرگرمی داشته باشد: «طبق شناخت از علایق و استعدادهای فرزندتان، کلاس‌ها را انتخاب کنید. به فرض، ثبت‌نام بچه‌ای که هیچ علاقه‌ای به نقاشی ندارد، نه مفید است و نه جنبه سرگرمی دارد چون بالإجبار در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کند و هیچ علاقه‌ای ندارد؛ بنابراین، والدین باید کلاس‌هایی که مدنظرشان است را با فرزندشان در میان بگذارند و با توضیح مقدماتی درباره کلاس‌ها، نظر فرزندشان را بپرسند و سپس او را در یک یا دو کلاس ثبت‌نام نمایند.»

دکتر سادات در پایان به والدین توصیه می‌کند: «برای ثبت‌نام در کلاس‌های تابستانی حتماً علایق و استعدادهای فرزندتان را در نظر بگیرید و تصور نکنید که اگر فرزند شما 5 -6 تا کلاس را شرکت کند در تمام آن‌ها موفق خواهد شد. مهم‌تر از کلاس، مسائل دیگری همچون ارتقای روابط خانوادگی، تعامل با همسالان و تقویت روحیه با تفریح و بازی است که گاهی این مسائل می‌تواند مفیدتر از کلاس‌هایی باشد که فقط وقت کودک را پر می‌کند.»