گسترش تامین مالی از بورس و کاهش وابستگی به نفت و بانک‌ها آرزوی تمام دولت‌ها بوده است. با این حال، بسیاری از مخالفان سعی دارند این نقطه قوت دولت را پاشنه آشیل جلوه دهند.

به استناد گفته‌های وزیر امور اقتصاد و دارایی (اواسط بهمن۹۹)، تامین مالی از بازار سرمایه طی ۱۰ ماه اول سال گذشته به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به مدت مشابه در سال قبل از آن رشد ۹۰ درصدی داشت. هر چند برای اقتصاد بانک‌محور ایران که در غیاب پول نفت، عمده تامین مالی‌ها برای پیشبرد برنامه و پروژه‌ها از کانال نظام بانکی صورت می‌گرفته، تجهیز منابع مالی از بورس خبر بسیار خوبی است و نشان از توسعه این بازار دارد اما این گزارش وزیر اقتصاد باعث هراس مردم و به ویژه سهام‌داران خرد شد.

خبر تامین مالی ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی از طریق بازار سرمایه به سرعت در کانال‌ها و شبکه‌های مجازی پیچید و هر فردی با هر میزان دانشی از بازار سرمایه، بورس و مفاهیم تامین مالی در این باره اظهار نظر کرد و عده‌ای هم با جریان‌سازی‌ به برداشت‌های نادرست دامن زدند. جریانی که با افت شاخص مدت‌ها است از آب گل آلود ماهی می‌گیرد و با انتشار تحلیل‌های غیرواقعی به دنبال جذب مخاطب است، برای تشویش اذهان عمومی و ایجاد شرایط سلب اعتماد مردم از دولت، صحبت‌های وزیر اقتصاد را به معنای برداشت پول سهام‌داران برای جبران کسری بودجه تعبیر و تفسیر کرد.

اما واقعیت تامین مالی ۵۰۰ هزار تومانی چه بود؟ طبق گزارش‌های منتشر شده، از ابتدای سال ۹۹ تا دی ماه ۴۱۰ میلیارد تومان بابت تصویب تشکیل شرکت‌های سهامی عام ایجاد شده و ۶۷ هزار میلیارد تومان افزایش سرمایه به غیر از تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها به دست آمده، همچنین ۴۳ هزار میلیارد تومان هم از محل تجدید ارزیابی بوده و ۲۸ هزار میلیارد تومان هم عرضه اولیه سهام انجام شده‌است.

از سویی دیگر ۱۶۵ هزار میلیارد تومان هم اوراق مالی در بورس منتشر شده که با این عدد، مجموع درآمدها به ۳۰۳ هزار میلیارد تومان می‌رسد. حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هم اضافه ارزش صندوق‌های پذیرش شده بوده که مجموع این اعداد ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است.

اما چرا این موفقیت دولت در توسعه تامین مالی از بازار سرمایه که آرزوی تمام دولت‌ها بوده که بتوانند از این طریق، وابستگی خود را به نفت و بانک‌ها کم کنند، در فضای مجازی شبیه یه یک اقدام سودجویانه برای جبران کسری‌ها و راهی برای پرداخت بدهی‌ها به تصویر درآمد؟

آنچه در بورس انجام ندادیم

«وحید شقاقی شهری» کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایرنا درباره تامین مالی ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی از بازار سرمایه و ظرفیت‌های این بازار برای ادامه این سیاست و واکنش مردم به افزایش توان تامین مالی بورس گفت: موضوع بسیار مهم این است که فرهنگ سهام‌داری را در بین توده مردم رواج نداده‌ایم  بنابراین تفاسیر و برداشت‌های متفاوتی از اخبار بازار سرمایه و تامین مالی‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: مردم وقتی وارد این بازار شدند عمدتا تصور سوددهی در بازه زمانی کوتاه مدت داشتند. این نگاهی غلط به سرمایه گذاری در بورس است و فرهنگ سهام‌داری در دنیا به این مفهوم است که افراد غیرحرفه‌ای به طور غیرمستقیم وارد بازار سرمایه می‌شوند و یک سرمایه گذاری برای بلندمدت تعریف شده‌است.

 وحید شقاقی شهری
 

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه این انتقاد وارد است که مردم را نسبت به ریسک‌های این بازار آگاه نکرده بودیم، اظهار داشت: در مسیر بازار سرمایه، علمی حرکت نکردیم چراکه مردم با فرهنگ سهام‌داری آشنا نیستند و همین مردم به یکباره سرمایه خود را بدون آشنایی با اصول بازار سرمایه به سمت بورس هدایت کردند اما در همه جای دنیا نهادها و شرکت های مشاوره و صندوق های سرمایه گذاری برای ورود غیرمستقیم غیر حرفه‌ای‌ها وجود دارد و ورود افراد مبتدی از این طریق به بورس یک الزام محسوب می‌شود.

وی افزود: نگاه به بازار سرمایه از سوی توده مردم کسب سود در کوتاه مدت است و تحمل زیان در کوتاه مدت هم وجود ندارد بنابراین فشاری ایجاد شد و معتقدم جبران عقب ماندگی بازار سرمایه از سایر بازارها مصادف شد با ورود بی رویه نقدینگی به این بازار و در این شرایط هم برنامه ریزی دقیقی به اجرا نرسید. البته برای اولین بار است که تامین مالی ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی از بازار سرمایه را تجربه می کنیم و این نشان از توسعه بازار دارد. به یک باره ارزش معاملات به بالای ۲۵ هزار میلیارد تومان رسید در حالی‌که پیش از آن ارزش معاملات کمتر از هزار میلیارد تومان در روز بود. در همان زمان باید درباره ریسک‌های این بازار به مردم توصیه و توضیح می‌دادیم و در ادامه سهام‌داران به ویژه سهام‌داران خرد را باید با انواع کارکردهای این بازار از جمله توان تامین مالی آشنا می‌کردیم.

آسیب تحلیل‌های کم‌عمق از بازار سرمایه

درباره آسیب‌ها و تهدیدهای انتشار وسیع تحلیل‌های غیرعلمی و دور از واقعیت درباره رویدادهای بورسی و به طور ویژه ایجاد هراس در مردم با تعابیر نادرست از تامین مالی‌ها از بازار سرمایه «سعید اسلامی بیدگلی» عضو شورای عالی بورس به ایرنا گفت: مفهوم ۵۰۰ هزار میلیارد تومان تامین مالی به معنای جمع کردن پول از بازار نبوده اما باید به طور روشن و دقیق درباره این اعداد و ارقام و تامین مالی ها صحبت شود و حتما باید این امار و ارقام به تفکیک بیان شوند.

وی با تاکید بر اینکه باید قبول کنیم که عمق تحلیل در بازار سرمایه کشورمان بسیار پایین است، ادامه داد: همواره نگرانی کلی تامین مالی دولت از محل بازار سرمایه وجود دارد اما در شرایطی که بازار به این وسعت رسیده باید توجه داشت که سیاست گذاری‌ها به مجموعه بازار لطمه وارد نکند.

 سعید اسلامی بیدگلی
 

اسلامی با تاکید بر لزوم پرهیز افراد تاثیرگذار اما غیرحرفه‌ای از اظهار نظر در خصوص بازار سرمایه گفت: در شرایطی که امروز بازار سرمایه بیش از ۳۰ میلیون سرمایه‌گذار دارد باید توجه داشته باشیم اگر دانش بورسی نداریم در این باره اظهار نظر نکنیم. عده‌ای از چهره‌های تاثیر گذار که ساده‌ترین مفاهیم اولیه اقتصادی را نمی دانند درباره اتفاقات بازار صحبت می‌کنند که طبیعتا این اظهار نظر، بازار و سهام‌داران را با چالش مواجه می‌کند.

این عضو شورای عالی بورس افزود: اظهار نظر بی‌موقع و بی‌دانش مسئله بسیار جدی است و حوزه های نقد را هم به چالش می‌کشد اما با توسعه رسانه‌ها به ویژه رسانه های تصویری می‌توان این تهدیدات را خنثی کرد و با آگاه سازی و اطلاع رسانی ها جلوی شیوع اظهارات نادرست را گرفت.

واقعیت این است که آنچه باعث شد جریان تخریب‌گر در برخی از رسانه ها و به ویژه فضای مجازی موفقیت دولت در تحقق برنامه‌ها و اسناد بالادستی در توسعه بازار سرمایه را پاشنه آشیل جلوه دهد، سواد اندک بسیاری افراد از اقتصاد است که این ناآگاهی ها در بازار سرمایه و بورس بیشتر دیده می‌شود. هر چند که وزیر اقتصاد بارها اعلام کرده مردم برای ورود به بازار و خرید و فروش سهام به سه اصل مشاوره، مطالعه و بعد معامله دقت داشته باشند اما هنوز عده ای از مردم حاضر به پذیرش ریسک بورس نیستند و بورس را چیزی شبیه به سپرده‌گذاری با سود بالا در بانک می‌بینند بنابراین در این شرایط که با احتساب سهام عدالتی‌ها جمعیت سهام‌داران کشور به بیش از ۵۰ میلیون نفر رسیده افزایش سواد عمومی از بازار سرمایه یک مسئولیت اجتماعی است که جزو تکالیف دولت محسوب می شود.