غلامعباس توسلی جامعه شناسی چند ساحتی و نظریه پرداز

غلامعباس توسلی جامعه شناسی چند ساحتی و نظریه پرداز

در هفتمین همایش روز ملّی علوم اجتماعی ایران مطرح شد؛( بخش اول)
غلامعباس توسلی جامعه شناسی چند ساحتی و نظریه پرداز
 شرکت کنندگان در پنل نخست همایش روز ملی علوم اجتماعی به بررسی میراث علمی استاد فقید دکتر غلامعباس توسّلی پرداختند.استادان و جامعه شناسان حاضر در این پنل از توسلی به عنوان جامعه شناسی چند ساحتی و نظریه پرداز نام بردند.

جامعه شناسی یکی از علوم تاثیرگذار و مهم محسوب می شود که نیازمند توجه بیشتر و به کارگیری مباحث آن در سطح جامعه است؛ علمی که با افرادی که در آن هستند معرفی و تعریف می شود؛ افرادی که هر کدام به نوبه خود تاثیرگذار بوده و مباحثی از خود به یادگار گذاشته اند و اما در این میان افرادی هستند که در این عرصه نام آورد بوده اند  که از جمله این افراد می بایست به چهره هایی همچون استادان فقید غلامعباس توسّلی، مهدی طالب و منوچهر آشتیانی اشاره کرد. این تاثیرگذاری و مهم بودن افراد باعث شده تا انجمن جامعه‌شناسی ایران، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و دبیرخانه دائمی روز علوم اجتماعی با همکاری دانشگاه بوعلی سینا، انجمن انسان‌شناسی ایران، انجمن مددکاران اجتماعی ایران و انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات، هفتمین همایش روز ملّی علوم اجتماعی ایران را در روز پنجشنبه ۱۳ آذر به گرامی‌داشت میراث علمی این استادان اختصاص دهد. پنل نخست از این همایش به گرامی‌داشت میراث علمی استاد فقید غلام‌عبّاس توسّلی پرداخته است.

دکتر توسلی؛ شخصیت چندساحتی

«باقر ساروخانی» استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران با اشاره به دوره مختلف شخصیت و زندگی دکتر توسلی گفت: بیش از ۴۰ روز است که دست عجل از فرزندی وفادار را از خاندان دانشی گرفته است. او یکی از پایدارترین و وفادارترین چهره های این تبار بود. دکتر توسلی شخصیتی چندساحتی بود؛ از یک سو یک چهره علمی است؛ دهه ۴۰ تا دهه۹۰ به کار تولید دانش و آموزش می پرداخت. سپس این اندیشه بعد از ورود به ایران ادامه پیدا کرد و او چهره سیاسی شد. هرچند که چهره سیاسی شدن او از سوربن آغاز شد. من بارها می دیم که او مقابل مسجد مسلمانان تراکت پخش می کرد و در واقع به نوعی اندیشه های سیاسی را تبلیغ می کرد. او یک چهره مذهبی هم بود. او روایتی خاص در دانش دینی در عمل داشت و سپس در کلاس های جامعه شناسی دین ارایه می داد. در قرابت با اندیشه های دکتر شریعتی بود هرچند معتقد بود دین حماسی از آنِ شریعتی است اما خود او هم در عمل به این کار دست می زد. بنابراین دکتر توسلی شخصیت علمی، دینی، معلمی وارسته و والا و مبلغ دانش بود.

ساروخانی در ادامه سخنان خود بیان داشت: در عین حال دکتر توسلی شخصیت سازمانی نیز بود. ریاست دانشگاه اصفهان، ریاست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، عضویت در هیات مییز دانشگاه در سال های زیاد. همه اینها قدرت مدیریت و سازمانی او را نشان می داد که هرکدام از این ساحت ها می بایست سیمیناری در موردش برگزار شود.

این استاد علوم اجتماعی در پایان سخنان خود به دانش و شخصیت علمی دکتر توسلی اشاره داشت و تصریح کرد: در حوزه دانش پنج مرحله وجود داشت؛ یک دریافت، که دکتر توسلی علوم اجتماعی را به خوبی فراگرفت. مرحله دوم انتقال بود که چیزی حدود ۶۰ سال در دانشگاه خدمت کرد. مرحله سوم نگه داشت، بود که بعد از انقلاب اسلامی دکتر توسلی به خوبی این کار ار انجام داد. مرحله چهارم پرداخت بود که دکتر توسلی تکیه گاهش این بود که جامعه شناسی از آکادمیست بیرون بیاید و دانشگاه بتواند وارد زندگی مردم شود و مرحله پنجم انتقال دانش بود که دکتر توسلی میراث خاصی برعهده داشت که نمونه آن کتاب و مقالات اوست.

بازشناسی میراث علمی دکتر توسلی

«سارا شریعتی» استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران با اشاره به بزرگداشت دکتر توسلی گفت: این بزرگداشت صرفاً یک آیین خداحافظی نیست بلکه این بزرگداشت به رسمیت شناختن میراث علمی آن است.

شریعتی بیان داشت: نام دکتر توسلی با نظریه های جامعه شناسی پیوند خورده است و تا مدت ها کتاب نظریه های جامعه شناسی جزو متون امتحانی و درسی جامعه شناسی بود. البته دکتر توسلی صرفاً در حوزه نظریه ها نبود و در حوزه های دیگر هم مطرح شدند و در برخی از این حوزه ها نخستین متون درسی را تهیه کرد مانند جامعه شناسی کار و شغل، جامعه شناسی آموزش و پرورش، جامعه شناسی شهری، اما حوزه ای که بیش از هر حوزه دیگر  وامدار میراث دکتر توسلی است جامعه شناسی دین است. اگر ما نخستین متن او را تعریف دین در نظر جامعه شناسان بدانیم این متن مربوط می شود به دهه ۵۰ خورشیدی و تا یکی از آخرین آخرین متن های او که جامعه شناسی  کشورهای اسلامی است، می بینیم در یک بازه ۳۰ الی ۴۰ ساله مداوم به دین پرداخته اند و مقالات و کتاب ها و سخنرانی های بسیاری دارند که می توان به ۱۰ مقاله و کتاب جامعه شناسی کشورهای اسلامی که مربوط به سال ۱۳۸۸ است، اشاره کرد.

این استاد جامعه شناسی در ادامه سخنان خود اظهارداشت: در خود جامعه شناسی دین دکتر توسلی تاکیدش بر جامعه شناسی اسلام است. امروز جامعه شناسان ترجیح می دهند به حوزه اسلام که حساسیت بالایی دارد نپردازند اما دکتر توسلی خلاف این عمل کرد و در حوزه جامعه شناسی دین تاکید خود بر جامعه شناسی اسلام گذاشت و در این بحث به سه سطح پرداخت؛ نخست در حوزه آموزه های اسلام بود که به نسبت اسلام با سرمایه داری اشاره دارد، سطح دوم نسبت اسلام با دموکراسی که جامعه شناسی کشورهای اسلامی و جنبش های اسلامی را بررسی می کند و در سومین سطح جامعه شناسان در کشورهای اسلامی بود که تاکید او بر نمونه دکتر شریعتی است. این خطوط سرخط و طرح کلی میراث دکتر توسلی در حوزه اسلام است.

توسلی؛ از شرح نظریه تا نظریه‌پردازی

«تقی آزاد ارمکی» استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران گفت: دکتر توسلی در جامعه دانشگاهی از طرف بعضی از دانشجویان و منتقدانش مورد یک سوال اساسی قرار گرفت و آن اینکه دکتر توسلی در جامعه شناسی کار بنیانی نکرده است و آن چیزی که مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته کتاب نظریه های جامعه شناسی اوست. بیشترین نقدهایی که بر دکتر توسلی وارد شده نقد به این کتاب است اما این کتاب نشان دهنده فهم و ساحت روشن دکتر توسلی بر حوزه نظریه ها است.

آزاد ارمکی در ادامه افزود: اما اینکه آیا دکتر توسلی به یک نظریه جامعه شناسی رسیده است یا نه یا اینکه ابزارها و مواد لازم را برای نظریه پردازی فراهم کرده است که نسل بعد اراده ای بکنند و یک نظریه ای براساس آن ارایه دهند؟ پس باید گفت که دکتر توسلی بیش از آن چیزی که من می گویم در جامعه شناسی انجام داد و تلاش ها و اقدام هایی و کمی هم تحت عنوان نظریه پردازی در جامعه شناسی داشته است اما آن چیزی که او را وانمی دارد که بر بحث نظریه پردازی اقدام کند، به زیست اجتماعی و حضور در آکادمی او بازمی گیردد. بنابراین باید دید که در مقابل چه سوالاتی قرار گرفته است. نخستین سوال در مورد چیستی و هویت جامعه شناسی در ایران است که نسل اول جامعه شناسی ناتمام باقی گذاشت. اما همچنان ماندگار و بدون پاسخ باقی مانده است. بنابراین دکتر توسلی تمام تلاش خود را برای سازماندهی و دفاع از هویت جامعه شناسی اختصاص می دهد و در کتاب های خود به آن می پردازد.  

توسلی و جامعه‌شناسی فرانسوی و امریکایی

«حمیدرضا جلایی‌پور» استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران آخرین سخنران پنل نخست همایش بود که به سابقه آشنایی خود با دکتر توسلی پرداخت و اظهار داشت: من از سال ۱۳۵۶ تا سال ۱۳۹۸ از نزدیک با دکتر توسلی آشنا بودم. قبل زا انقلاب او را دعوت می کردم برای مراسمی که دانشجویان در دانشگاه برگزار می کردند. بعد در دروه لیسانس و فوق لیسانس در دانشگاه تهران من ۲۰ واحد درسی را با دکتر توسلی گذراندم و بعد که من استاد دانشگاه تهران شدم حدود ۲۰ سال با دکتر توسلی همکار شدم.  

جلایی‌پور در ادامه سخنان خود به علم جامعه شناسی دکتر توسلی اشاره داشت و تصریح کرد: دکتر توسلی هم جامعه شناسی فرانسوی را خوب می دانست و هم جامعه شناسی آمریکایی و حتی در بحث های پارسونز هم شرکت کرده بود. لذا چون به فرانسه و انگلیسی احاطه داشت باعث شده بود که به این ۲ حوزه جامعه شناسی اشراف داشته باشد و این مسلط بودن دکتر توسلی در کلاس های درسش بهه خوبی نمایان بود و من می دیدم در کلاس ها که بحث هایی پیش می آمد به خوبی پاسخ سوالات دانشجویانش می داد.

مطالب مرتبط

تگ‌ها

مطالب پربیننده

پربیننده
آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه