راهبرد نظام جمهوری اسلامی ایران و رهبران آن از ابتدای تاسیس تا به امروز مشارکت حداکثری مردم در انتخابات است. برندگان این راهبرد، مردم و نظام جمهوری اسلامی هستند و در مقابل بازندگان، گروه‌های اقلیتی هستند که مشارکت مردم به معنای شکست آن‌ ها است.

پیروزی انقلاب اسلامی برکات و دستاوردهای مهمی به همراه داشته است. یکی از این دستاوردها معنادار شدن عناوین، مفاهیم و نهادهای مختلف در ساختار سیاسی کشور است. به عنوان مثال مفهوم و کارکرد مجلس در نظام پهلوی از معنا تهی شده بود و تنها نامی از آن باقی مانده بود. چرا که باید ها و نبایدها قبل از به مشارکت گذاشتن در میان مردم و نمایندگان مردم در دربار پهلوی تعیین تکلیف میشد. بنابراین مجلس به عنوان خانه ملت و برای ملت، مفهومی نداشت. در کنار نهادهایی مثل مجلس، نهاد انتخابات هم از معنا تهی شده بود چرا که نه اراده‌ای برای مشارکت دادن مردم در عرصه سیاسی ولو به صورت حداقلی وجود داشت و نه باوری به این گزاره که مردم باید سرنوشت خود را تعیین کنند.

انقلاب اسلامی در کنار نهادهای دیگر، نهاد انتخابات را معنادار و واقعی کرد. امام خمینی(ره) به عنوان معمار نظام جمهوری اسلامی ایران همواره از مشارکت حداکثری و لزوم حضور مردم در انتخابات سخن گفت و میزان را رای ملت دانست. تعیین نظام سیاسی، تایید قانون اساسی، انتخاب نمایندگان مجلس و رییس جمهوری با همین راهبرد و حضور مردم در ماه‌های آغازین انقلاب اسلامی و با تاکید امام خمینی(ره) صورت پذیرفت. در دوران رهبری حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی هم همواره تاکید بر مشارکت حداکثری بوده و همه انتخابات در این مقطع با حضور گسترده مردم برگزار شده است.

چرایی نگرانی برخی جریان‌ها از مشارکت گسترده مردم در انتخابات

هرچند به باور برخی تحلیلگران فعلا تحولات بین‌المللی بیش از تحولات داخلی از سوی نخبگان سیاسی و افکار عمومی دنبال می‌شود اما انتخابات ۱۴۰۰ از چنان اهمیتی برخوردار هست که با وجود دوخته شدن نگاه‌ها به تحولات بین‌المللی همچنان بحث پیرامون این انتخابات جایگاه خاص خود را در بین رسانه‌ها و احزاب داشته باشد. اما نکته مهم پیرامون انتخابات سال آینده گره خوردن این انتخابات با این سوال است که «آیا مردم در انتخابات ریاست جمهوری دوره سیزدهم مشارکت خواهند کرد؟»

مشارکت مردم در انتخابات و اداره جامعه و همچنین تعیین حکمرانان در نظام جمهوری اسلامی ایران تنها در سخنان رهبران انقلاب محصور نمانده بلکه در کنار تجربه عملی نظام جمهوری اسلامی ایران، قانون اساسی هم بر مساله حضور و نقش مردم تاکید می‌کند. این قانون حاکمیت را از آن مردم می‌داند و بر حضور مردم در اصول مختلف خود تاکید می‌کند. اما فضای سیاسی کشور در یکی دو دهه اخیر دستخوش تغییر و تحولاتی شده که یکی از پیامدهای این تغییر و تحولات قدرت گرفتن گروه‌های اقلیتی است که به دلیل فقدان پایگاه اجتماعی گسترده، همواره حامی مشارکت حداقلی مردم هستند تا با خیال آسوده نام آن‌ها از صندوق رای خارج شود و بدون تحمل رنج همراه کردن مردم، مستاجر پاستور شوند.

«محمد هاشمی» رییس اسبق صداوسیما در گفتگوی رسانه‌ای به مساله تلاش برخی جریانات برای کاهش مشارکت مردم در انتخابات پرداخته و معتقد است: گروه‌هایی که می‌دانند نزد مردم مقبولیت ندارند، می‌خواهند با مشارکت پایین مردم، خود پیروز انتخابات شوند که نگاه و تصمیمی بسیار خطرناک و نادرست است... از ابتدای انقلاب تاکنون در انتخابات ریاست‌جمهوری برای همه سربازخانه‌ها، بیمارستان‌ها و... صندوق رأی می‌بردند تا همه بتوانند در انتخابات شرکت کنند. ما چنین تجربه‌ای را در امر انتخابات در حافظه داریم و حتما نمی‌پذیریم که عده‌ای بخواهند مشارکت حداقلی رقم بخورد.

«احمد مازنی» نماینده مردم تهران در مجلس دهم هم در گفتگویی از بعد تئوریک به مخالف برخی گروه‌ها با مشارکت مردم در انتخابات پرداخته است. او با بیان اینکه من در گفتگوهایی که با برخی داشتم، مطلع شدم که بخشی از اصولگرایان نگاهشان نسبت به ریاست‌جمهوری کشفی است؛ یعنی تصور می‌کنند رییس جمهوری از سوی خداوند تعیین می‌شود و باید او را کشف کرد. به نوعی تلاش کرده ابعاد تئوریک مخالفت با مشارکت مردم را تبیین کند.

هر چند مازنی برخی طیف‌های اصولگرا را متهم به تلاش برای کاهش مشارکت کرده اما این امر را «غلامرضا مصباحی مقدم» سخنگوی جامعه روحانیت مبارز در گفتگو با ایرنا رد کرده و گفته: چرا دائما القا می‌کنند که اصولگرایان در پی مشارکت کمتر هستند؟ این خلاف واقع است البته تاثیر خود را روی افکار عمومی جامعه هم گذاشته است. مگر مردم همه تابع یک جریان سیاسی هستند؟

فارغ از گروه بندی‌های سیاسی و زد و خوردهای رسانه‌ای، این نکته واضح است؛ گروه‌هایی با مشارکت مردم در انتخابات مخالف هستند که می‌دانند کارنامه یا تفکر آن‌ها بین مردم جایگاهی ندارد. بنابراین مشارکت مردم را به معنای شکست خود تلقی می‌کنند. همین تحلیل باعث شده با روش‌ها و مسیرهای گوناگون به دنبال محدود کردن مشارکت مردم باشند. که گاهی این روش‌ها ابعاد رسانه‌ای دارد و گاهی هم با ابعاد تئوریک مطرح می‌شود.

۱۴۰۰و ضرورت مشارکت گسترده مردم در انتخابات

تجربه تلخ انتخابات مجلس یازدهم نشان داد عدم حضور مردم در پای صندوق‌های رای چه تبعاتی دارد. این در حالی است که انتخابات ریاست جمهوری به مراتب اثرگذاری و اهمیت بیشتری در افکار عمومی و تحولات کشوربه نسبت انتخابات مجلس شورای اسلامی دارد. بنابراین مشارکت کم در انتخابات سال آینده می‌تواند باعث تضعیف جایگاه مردمی نهاد ریاست جمهوری در کشور شود. جایگاهی که با رای مستقیم و معمولا گسترده مردم همواره به عنوان نماد جمهوریت نظام مطرح بوده است.

هویت و قدرت جمهوری اسلامی برآمده از دو پایه و مولفه جمهوریت و اسلامیت است. تضعیف هر کدام منجر به تضعیف قدرت نظام خواهد شد. جمهوری اسلامی در نتیجه انقلاب گسترده مردمی تشکیل شده است. بنابراین مردم در این نظام به عنوان یکی از مولفه‌های قدرت محسوب می‌شوند. رهبر انقلاب هم همواره مردم را از عناصر اصلی قدرت در نظام جمهوری اسلامی برشمرده‌اند. همین ضرورت هم باعث شد رهبر انقلاب در پیام خویش به مجلس یازدهم در خرداد امسال از نمایندگان مجلس یازدهم بخواهند که تلاش کنند با عملکرد خود مشارکت مردم در انتخابات را افزایش دهند.

حالا که حضور و مشارکت مردم جزو مولفه‌های قدرت نظام جمهوری اسلامی ایران است و تجلی این حضور هم در انتخابات ریاست جمهور نمایان‌تر از هر مراسم دیگری است. بر همه نخبگان و نهادها و ارکان نظام ضروری است که بسترهای مشارکت گسترده مردم را در انتخابات فراهم کرده و اگر مانعی هم در این زمینه وجود دارد برطرف سازند. چرا که نمی‌توان برای خوشایند عده‌ای، مردم را از حضور در صحنه سیاسی کشور حذف کرده و نظام را از بنیان‌های اساسی قدرت خود محروم کرد.