وجه تسمیه شب قدر و چرا به حضرت زهرا لقب لیله‌القدر داده‌اند   

وجه تسمیه شب قدر

خداوند در بین ماه ها، ماه مبارک رمضان را برگزیده و در بین روزهای این ماه شریف، شب قدر را برگزیده است. شب نزول قران است و عبادت هم در این شب، مضاعف اجر و پاداش دارد.

در وجه تسمیه این شب مبارک به قدر وجوهی را ذکر کرده اند؛ که جمع بین این وجوه هم ممکن است. از ان جمله:

1- چون این شب شب شریفی است، به ان (لیله القدر) می گوییم. یعنی شبی که صاحب قدر و منزلت و شرافت است. چرا که خداوند تبارک و تعالی قدر را در ایه ای در این معنی استفاده کرده است: (و ما قدر الله حق قدره) یعنی: قدر خدا را چنان که در خور و شایسته اوست نشناختند. چنانکه عرب ها می گویند: فلان له قدر، یعنی فلانی دارای شرافت و عظمت است.

2- چون در این شب فرشتگان زیادی به زمین می یند و زمین به این خاطر تنگ می شود، لذا ان را شب قدر می نامند. زیرا قدر در ایه ای به معنای ضیق و تنگی امده است. و من قدر علیه رزقه. یعنی: روزی او تنگ شد. شاهدی بر این مدعاست.

3- به معنای شب تقدیر و سرنوشت است. چرا که در این شب امور بندگان تا سال اینده مقدر می گردد؛ و این وجه را بسیاری از مفسران از جمله علامه طباطبایی استوار دانسته اند.

در تفسیر برهان از امام محمد باقر (علیه السلام) روایت می کند: یقدر فی لیله القدر کل شیء یکون فی تلک السنه الی مثلها من قابل، من خیر و شر، طاعه و معصیه، و مولود و اجل، او رزق فما قدر فی تلک السینه و قضی فهو المحتوم و لله عزوجل فیه المشیه؛ یعنی: در شب قدر هر امری از امور بندگان تا شب قدر سال اینده معین می گردد، از خیر و شر، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزی موجودات و هر انچه در ان سال مقدر گشته حتمی است و خداوند را در ان مشیت است.

اگر کسی شب قدر را با توبه و تصمیم بر ترک گناه و عزم بر اجرای احکام نورانی قران سپری کرد، مقدرات سال اینده اش به نیکی رقم خواهد خورد، و گرنه در جا خواهد زد و طعم تلخ خسران را خواهد چشید.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: یفرق الله فی لیله القدر، ما کان من شده او رخاء او مطر؛ بقدر ما یشاء الله عزوجل ان یقدر الی مثلها من قابل؛ یعنی: خدا در ان شب قدر انچه از سختی یا خوشی یا باران است به مقداری که تا سال اینده خواهد، معین فرماید.

4- و یک قول زیبای دیگری در نام گذاری این شب به شب قدر است که گفته شده: انزل فیها کتاب ذو قدر، الی رسول ذی قدر، لاجل امه ذات قدر، علی یدی ملک ذی قدر؛ یعنی: نازل شده در این شب کتاب صاحب قدر و منزلت، بر رسول و پیامبر صاحب قدر و والا قدر، برای امت با قدر و ارزش، به دست ملایکه ای صاحب قدر.

5- گفته شده که چون شبی است که در ان شب مقدر شده که قران در ان نازل شود.

6- یا از ان رو که هر کس این شب را زنده بدارد و احیا نگه دارد صاحب قدر و منزلت می گردد؛ به لیله القدر معروف شده است.

7 - منظور از لیله زهراء و قدر الله است علت این نام ذیلا بیان می شودو

چمع بین این وجوه نیز امکان دارد.

فضایل شب قدر

1- شب امرزش گناهان

رسول الله (ص) می فرمایند: (هر کس شب قدر را احیا دارد و مومن باشد و به روز جزا اعنقاد داشته باشد، تمامی گناهان امرزیده می شود. )

2- شب قدر قلب ماه رمضان است؛

امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند: (از کتاب خدا استفاده می شود که شمره ماه های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرامد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیله القدر است. )

3- از هزار ماه بهتر است

لیله القدر خیر من الف شهر

امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند: (العمل فیها خیر من العمل فی الف شهر لیس فیها لیله القدر. یعنی: عمل در این شب بهتر است از عمی در هزار شبی که در ان هزار ماه لیله القدری نباشد. )

4- نزول قران در این شب

در شب قدر قران دفعه بر پیامبر نازل شده است.

5- نام گذاری یکی از سوره ها به قدر

6- شب مبارک و با برکت؛ انا انزلناه فی لیله مبارکه.

 چرا به حضرت زهرا (سلام الله علیها) لقب لیله القدر داده اند؟

پاسخ:

از حضرت امام صادق(علیه السلام) روایت شده که ایشان فرمودند: (انا انزلناه فی لیله القدر. لیله: فاطمه والقدر: الله، فمن عرف فاطمه حق معرفتها فقد ادرک لیله القدر، وانها سمیت فاطمه لان الخلق فطموا عن معرفتها)۱ تاویل (لیله ) در انا انزلناه فی لیله القدر (فاطمه ) و تاویل (قدر) (الله) تبارک و تعالی می باشد. پس هر کس فاطمه را به حقیقت بشناسد، شب قدر را درک نموده است.

با توجه به این که حقیقت قران بر قلب رسول الله(صلی الله علیه واله ) نازل شد (نزول دفعی )، ان حضرت به مقام نورانیت و ولایت مطلقه که از مقام ولایت الهی جدا نیست قران را در صورت بشری و عنصری که از ان به (لیله ) تعبیر شده دریافت نمود و چون حضرت زهرا(سلام الله علیها) همانند حضرات معصومین در مقام نورانیت و ولایت مطلقه از رسول الله(صلی الله علیه واله ) جدا نیستند به ایشان لقب لیله داده اند. (البته این مطلب از روایات زیادی به دست می اید. ) این که (قدر) را در حدیث به (الله) تفسیر نموده اند و از طرفی لیله القدر را به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نسبت داده اند، شاید به اعتبار جامعیت ان بانوی بزرگ در تجلیات اعظم الهی (اسمی، صفتی، ذاتی ) باشد. چرا که خداوند جامع صفات ثبوتیه است. دلیل این بیان و بیان گذشتهما، حدیثی است که می فرماید: (فمن عرف فاطمه حق معرفتها فقد ادرک لیله القدر).

برای توضیح بیشتر مطلب، به کتاب جلوهنور و کتاب پرتوی از فضایل معنوی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) علی سعادت پرور/دفتر نشر معارف اسلامی، مراجعه نمایید.

منبع

بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۶۵، روایت ۵۸.

 نرم افزار پرس و جو (نسخه۱)/ستاد پاسخگویی به مسایل دینی. - معارف اسلامی

تهیه و تنظیم و اضافات از محمد امینی گلستانی.