آیت ‌اللَّه مجتبی محمدی عراقی یکی از عالمان و مبلغان نستوه به شمار می‌رفت که با تدریس علوم دینی و تالیف آثار متعدد در راه روشنگری دین اسلام کوشش کرد و نقش بارزی در احیای مراکز فرهنگی حوزه‌ علمیه داشت.

شیخ مجتبی محمدی عراقی در ۱۲۹۴ خورشیدی در اراک دیده به جهان گشود. در خودنوشت زندگی وی آمده است: بنده‌ تولدم در کره رود اراک است، البته شاید مسبوق باشید که کره رود از روستاهایی است که سابقه‌ای طولانی‌ دارد و قاسم بن عیسی اجلی، ابودلف معروف، که از وزرای چهار نفر از سلاطین بنی عباس بوده، از همین‌ دیار است. بنده ۲۸ صفر ۱۳۳۳ قمری متولد شدم‌ و به همین دلیل هم اسمم را مجتبی گذاشته‌اند، ایام‌ صباوت را در کره رود گذراندم، جد ما با مرحوم آقا میرزا حسین شیرازی هم بحث و هر ۲ از شاگردان شیخ‌ مرتضی انصاری(خاتم المجتهدین)، بودند.

تحصیلات و خدمات فرهنگی

اطلاعات درست و کاملی از کیفیت تحصیل ایشان در دست نیست اما آنچه که مشخص است، این است که ایشان درس های مقدماتی را خدمت پدر بزرگوارش به پایان رساند و پس از تحصیلات ابتدایی به فراگیری علوم دینی روی آورد، همچنین دروس سطح را نزد استادان برجسته ای چون شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید محمد تقی خوانساری و سیدمحمد حجت کوه کمره‌ای گذراند و بعد از آن عازم نجف شد و مدتی نیز از خرمن دانش استادان بزرگ حوزه نجف خوشه‌ چینی کرد.

این عالم بزرگوار بعد از پایان تحصیلات خود به کنگاور از شهرستان‌ها کرمانشاه مهاجرت کرد و به مدت ۱۲ سال به اقامه شعائر دینی و هدایت مردم مسلمان آنجا پرداخت. مردم کنگاور تحت تاثیر این خانواده بزرگ از برکات معارف اسلامی و روحیات دینی برخوردار شدند. آیت الله هاشمی رفسنجانی در سفری که به کنگاور داشتند در دیدار با مردم چنین گفتند: در این شهر خانواده روحانی شریفی از گذشته های دور زندگی می کرده و تحت تاثیر این خانواده بزرگوار مردم این شهرستان از برکات معارف اسلامی و روحیات دینی برخوردار بوده اند و بنده با چند نفر از اعضای این خانواده دوستی، آشنایی و مراودت داشتم که از طریق آنها با کنگاور آشنا شدم و خانواده بزرگوار عراقی و حاج آقا بزرگ نقش مهمی در دستاوردهای فرهنگی و دینی شهرستان کنگاور داشتند. 

وی در ۱۳۳۰ خورشیدی به قم بازگشت و به تولیت مدرسه خان و مدیریت کتابخانه مدرسه فیضیه منصوب شد و خدمات فراوانی را به حوزه علمیه قم ارایه کرد، شاید به دلیل این اقدامات و تحصیلات عالی ایشان بود که بیشتر استادانش و مراجع قم و نجف اجازه روایت، اجتهاد و امور حسبیه به او دادند. همچنین آیت الله محمدی در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، فرزند  خود محمد تقی محمدی را به کاروان شهیدان انقلاب اسلامی تقدیم کرد.

آثار و تالیفات

این عالم ربانی علاوه بر تبلیغ دین و خدمت به حوزه علمیه قلم، آثار و تالیفاتی از خود بر جای گذاشت که از آن جمله می توان به علمای گمنام، تصحیح مجمع الفائدة و البرهانِ محقق اردبیلی در ۱۴ جلد و فهرست کتب کتابخانه مدرسه فیضیه در ۲ جلد اشاره کرد. آیت الله محمدی در خصوص اقدامات فرهنگی خود در کتابخانه مدرسه فیضیه در گفت وگویی گفته بود که این کتابخانه طبق لیست زمان تحویل، چهار هزار ۲۵۰ جلد کتاب داشت، آن هم یک مشت کـتاب‌های خـیلی فرسوده، کتاب‌هایی که آن وقت هم‌ به‌دردخور نبود تا چه رسد به حالا. از نظر کتاب و تهیه قفسه‌ها تلاش‌کردم. ۲ تا سالن به تقاضای خود بنده ضمیمه شد و جـهت تـهیه بقیه‌ تأسیسات‌ هم‌ اقدام نمودم. امکاناتی که به دستم می‌رسید، جهت توسعه و کامل کردن وسایل کتابخانه صرف‌ می‌کردم. محض نمونه بد نیست بگویم که یکی از تاجران تهران سه شـب مـهمان‌ مـن‌ بود، هنگام عزیمت قصد احـسان بـه بـنده داشت که گفتم من نیاز ندارم، شما قفسه‌های کتاب‌خانه‌ مدرسه‌ را تأمین کنید و قفسه‌بندی کنونی کتاب‌خانه همان است که ایشان تهیه کـرد. به مدت ۳۱ سال نهایت کوشش خـود را بـرای تهیه کتاب‌های‌ زنده‌ و مناسب روز کردم، مثلا کتاب های عامه را غالبا داریم، صحاحشان و مسانیدشان و کتب‌ نظیر آنها و کتاب‌های در خور آن کتاب‌خانه را هـم بـه مـقدار زیاد از خارج وارد کردیم. (۱)

 او همچنین در خصوص نگارش غوالی اللَّئالی ابن ابی جمهور می‌گوید: پسرم افسر وظیفه بود که‌ در جبهه شهید شد، من خیلی ناراحت شدم. می‌رفتم شیخان قم می‌نشستم. یکی‌ از دوستان پیـشنهاد کـرد بـه جای‌ این کار یک کـتاب‌ بـه‌ نـام پسرت بنویس. آمدم روی‌ بعضی‌ از کتاب‌ها فکر کردم کتاب عوالی اللثالی یا غوالی اللئالی (اسم این کتاب‌ به‌ هر ۲ شکل تلفظ مـی‌شود) را اخـتیار کـردم و این کتاب‌ را در چهار جلد منتشر کردم. این کـتاب عـوالی اللئالی کتاب خوبی است چرا که جهات عدیده‌ای دارد. بعضی از اخباری‌ که در دست فقها است، مثلا روایتی‌ که را که‌ شیخ‌ در مکاسب نـقل مـی‌کند و شاید نمی‌دانند که مدرکش در کجاست، نشان می‌دهد.

این عالم ربانی برای نگارش این اثر بی بدیل لوح زرین کتاب سال در ۱۳۶۲ خورشیدی دریافت کرد همچنین این لوح را در سال های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۶ خورشیدی به ترتیب برای کتاب مجمع الفـائده و البـرهان و المهذب البارع فی شرح المـختصر النـافع از آن خود کرد. (۲)

خاموشی:

سرانجام این محقق و عالم برجسته در فروردین ۱۳۸۰ خورشیدی دیده از جهان فروبست و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد. آیت الله خامنه‌ای در پیامی رحلت این عالم ربانی را تسلیت و فرمودند: حاج مجتبی عراقی عالم خدوم و پر تلاش سراسر عمر خود را در خدمت به حوزه‌های علمیه و علوم اسلامی مصروف کرد و در دوران انقلاب با تقدیم شهیدی عزیز در صف ایثارگران انقلاب اسلامی قرار گرفت. ارادت آن مرحوم به امام راحل و توجه امام بزرگوار به ایشان نیز از جمله‌ سوابق با ارزش این مرد خدوم است. از خداوند متعال علو درجات ایشان را مسئلت نموده امیدوارم زحمات با ارزش ایشان مشمول قبول الهی قرار گیرد و با اولیای مطهر و معصوم (ع) محشور گردد.

منابع:

۱- گفت‌وگو با آیت‌الله حاج شیخ مجتبی عراقی، نشریه کیهان فرهنگی، شماره ۴۸، اسفند ۱۳۶۶

۲- همان