ملا احمد نراقی در سال (1185 ه .ق) در شهر نراق از توابع شهرستانِ کاشان دیده به جهان گشود. وى مقدمات و بیشترِ دروسِ متوسط و عالى را در محضر پدرِ دانشمندش مرحوم ملاّ مهدى نراقى تحصیل نمود. سال (1205 ه . ق) که بیست بهار از عمرش مى‌گذشت، همراه پدرش به شهر علم و حکمت، نجف اشرف هجرت کرد و در آنجا مدّتى از حوزه درسى عالم بزرگوار وحید بهبهانى بهره برد؛ اما پس از اندکى در همین سال استادِ کلّ وحید بهبهانى به رحمت ایزدى پیوست و او همراه پدر خود به زادگاهش نراق بازگشت. تنها چهار سال از رحلت استادش گذشته بود که ملاّ احمد در سال (1209 ه . ق) پدرش ملاّ مهدى را هم از دست داد؛ پدر اندیشمندى که وى بیشتر اندوخته‌هاى علمىِ خود را از او به ارث برده بود.

معراج السعاده کتابی در اخلاق اسلامی از ملا احمد فاضل نراقی است. این کتاب خلاصه و ترجمهٔ فارسی کتاب عربی جامع السعادات از ملا مهدی نراقی پدر نویسنده است. چنان که محمد حسن قزوینی نیز همین جامع السعادات را به عربی خلاصه نموده و نام آن را کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء نام نهاده است. معراج السعاده جهت فهم مردم عادی ساده نویسی شده و مطالب زیادی نیز بر آن افزوده شده است.

فهرست مطالب
نگاهى به زندگانى عالم فرزانه مرحوم ملاّ احمد نراقى
تولّد و تحصیلات
فرزندان مرحوم نراقى
رسالت اجتماعىِ(مرجع با بصیرت)
اوضاع سیاسى ایران
حکم جهاد
در سنگر جهاد
در جبهه فرهنگى
مقابله با حاکمان جور
اساتید مرحوم نراقى
شاگردان او
تألیفات مرحوم نراقى
پویایى در اندیشه
ولایت مطلقه فقیه
عدالت حاکمان
زهد مثبت
رحلت
باب اوّل
در بیان بعضى مقدمات نافعه، از بیان حالات نفْس
و منفعت فضایل اخلاق و مضرّت رذایل آن
فصل اوّل: شناختن نفْس، مقدّمه شناخت خدا
تأثیر شناختن نفْس در تهذیب اخلاق
فصل دوم: ترکیب انسان از جسم و نفْس
فصل سوم: راه شناختن نَفْس
فصل چهارم: حقیقت و ماهیّت آدمى
فصل پنجم: سِیر به عالَم بالا با جنبه روحانى
فصل ششم: لذّت و اَلَم جسم و روح
فصل هفتم: مفاسد بیمارى نفْس و فواید صحّت آن
علم بدون تزکیه، علم نیست
توجّه به صحّت جسم و غفلت از صحّت روح
فصل هشتم: حصول مَلَکات نَفْسانیّه به تکرار اعمال
فصل نهم: فایده علم اخلاق و برترى آن بر سایر علوم
فصل دهم: تهذیب اخلاق و ثمره آن
سعید مطلق کیست؟
باب دوم
در سبب انحراف اخلاق از جاده پسندیده
و حصول اخلاق ذمیمه و بیان قواى نفْس انسانى
فصل اوّل: قواى چهارگانه و تبعیّت سایر قوا از آن‌ها
چهار سرهنگ
قوّه عاقله
فصل دوم: لذّت و اَلَم قواى چهارگانه
منحصر نبودن لذّات در لذّات جسم
سعى در استیلاى قوّه عاقله بر سایر قوا
فصل سوم: قواى چهارگانه، سرمنشأ نیکى‌ها و بدى‌ها
فصل چهارم: قوّه عقلیّه ادراکِ کلیّات مى‌کند ، و قوّه وهمیّه ادراکِ جزئیّات.
فصل پنجم: کارفرمایى قواى چهارگانه
فصل ششم: اجناس صفات رذیله
فصل هفتم: مقابلِ هم بودنِ صفات فاضله و اوصاف رذیله
فصل هشتم: مشتبه شدن صفات رذیله به صفات حَسَنه
باب سوم
در بیان محافظت اخلاق حمیده از بیرون رفتن از حدّ اعتدال، و معالجات
فصل اوّل: حفظ تعادل اخلاق حمیده
شباهت علم اخلاق به علم طب
فصل دوم: مقدّمات تزکیه نفْس
فصل سوم: تشخیص امراض نفسانى
اسباب امراض نفسانى
راه معالجه امراض نفسانى
باب چهارم
در تفصیل انواع اخلاق و بیان شرافت فضایل و کیفیّتِ اکتسابِ هر یک،
اخلاق حسنه و ذمیمه، و فواید و مفاسد آن‌ها
مقام اوّل
عدالت
فصل اوّل: در بیان آنچه متعلّق به قوّه عامله است
اقسام و درجات عادل
فصل دوم: اقسام عدالت
فصل سوم: عدالت، سرمنشأ کمال و سعادت
فصل چهارم: اتّصافِ مصلح به عدالت
مقام دوم
در بیان معالجه اخلاق ذمیمه‌اى
که متعلّق است به قوّه عاقله
مطلب اوّل: در بیان دو جنس رذیله و ضدّ آن‌ها
فصل پنجم: حکمت در مقابل جُربُزه و جهل (علم به حقایق اشیا)
شرافت و فضیلت علم و علما
آداب و شروط تعلیم و تعلّم
آداب تعلیم
در تحصیل علم اصول عقاید
احتراز از معاصى، سبب اعتقاد جازم
تلقین ترجمه عقاید به اطفال
وجوبِ عینىِ علمِ اخلاق
علم، مقدّمه عمل
مطلب دوم: در بیان سایر انواع رذایلى که از، دو جنس مذکور، یعنى جربزه و جهلِ بسیط ناشى مى‌شوند و از متعلّقات قوّه عاقله‌اند
جهل مرکّب
شکّ و حیرت
یقین و اَقلّ مراتب آن
علامات صاحب یقین
مراتب یقین
شرک و اقسام آن
فصل: توحید و اقسام آن
مراتب توحید و اثرات آن
فصل: علایم ترقّى در مراتب توحید
فصل: آشنایى با اسرار مُلک و ملکوت
صفت چهارم: خواطر نَفْسانى و وسوسه‌هاى شیطانى
افکارى که دل را مشغول مى‌کند
فصل: اقسام الهام و وسوسه و علامات آن‌ها
فصل: مضرّات وسوسه‌هاى شیطانى و خواطر نَفْسانى
فصل: معالجه امراض نَفْسانى
غفلت از خدا، سبب وسوسه شیطان
ذکر قلبى، مانع وسوسه‌ها و خواطر
فایده: کیفیت سدّ ابواب خواطر و رفع وسوسه‌ها
فصل: خواطر و افکار محموده و اقسام آن‌ها
نوردهِ ظلمتیانِ عدمربط‌دهِ خیلِ حدوث و قدم
حکم الهى در خلقت پشه و زنبور
قدرت‌نمایىِ حق در خلقت انسان
تفکّر در استخوان‌ها و رگ‌هاى بدن
تأمّل در عجایب استخوان سر
نگاهى به اسرار چشم و نقش آن
عجایب گوش
حکمت‌هاى نهفته در صورت انسان
عجایبِ دستگاه گوارش بدن
عجایبِ خلقتِ دلِ انسان
نگاهى به چگونگى خلقت دست‌ها و انگشتان
ترکیب مخصوص آفرینش پاى آدمى
مقدمات الهى جهتِ تولّد و رشد نوزاد
نقش قوّه خیالیّه و واهمه و عاقله
آیات آفاقى: مشاهده قدرت پروردگار در کره زمین
عجایب کوه‌ها
انواع گیاهان و فواید آن‌ها
درختان و شکوفایى آن‌ها
اصناف حیوانات
تفکّر در خلقتِ فضا و کُرات آسمانى
عظمت آسمان‌ها
تفکّر در اعمال و افعال خود
مکر و حیله
طریقه خلاصى از مکر و حیله
مقام سوم
بیان صفات رذیله و اخلاق جمیله
که متعلّق به قوّه غضبیّه تَهَوُّر و جُبْن است
تهوّر
جبن
خوف و اقسام آن
خوفِ مذموم
علل خوف از مرگ
فصل: اطمینان قلب و طریقه تحصیل آن
ایمنى از مکر خدا
1. سبب ایمنى از مکرِ خدا
2. خوف از خدا و انواع آن
3. مکروهاتى که سرمنشأ خوف و ترس است
خوف از سوء عاقبت
4. خوف از خدا، عالى‌ترین درجه خوف
5. کیفیت تحصیل صفت خوف از خدا (جَلَّ جَلالُهُ)
علّت نترسیدن از سوء خاتمه
راهِ محافظتِ خاطر از معاصى در وقت مردن