نویسنده : محمد باقر شریعتی سبزواری

در یـکـصـدمـیـن سال تولد بنیان گذار جمهوری اسلامی قرار داریم، شـخصیتی از سلاله پیامبر و ابراهیم، شکننده بت قرن بیستم، بگفته شاعری گم نام حضرت امام(ره) سومین بت شکن تاریخ است.

جهان شده ز وجود سه بت شکن آگاه

کزین سه در سه زمان جلوه کرد وجه الله

یکی ظهور به بابل نمود و بت بشکست

که نام او به جهان خوانده شد خلیل الله

دوم کسی که حرم پاک کرد از بت ها

فراز دوش نبی بد علی ولی الله

سوم کسی که قیامش بدین زمان افتاد

ز نسل موسی جعفر خمینی روح الله

گاهی روح القدس اشعاری را به شاعر پاک بازی الهام می کند و رنگ جـاودانـی به آن می بخشد. بی گمان بت شاهنشاهی را که امام راحل سرنگون ساخت کم تر از بت های عصر ابراهیم و محمد نبود متملقان، لـقـب خـدایـگان و جهان مهر را به او داده بودند، ما هرگز باور نـداشـتـیـم چـنین حکومت جهنمی با آن همه یال و کوپال و ارتش و سـپـاه و حـمـایت بی دریغ ابرقدرت ها به ویژه آمریکا و اسرائیل بـدیـن سادگی طومار حیاتش پیچیده شود و در قعر زباله دان تاریخ سقوط کند و دنیا را در شگفتی فرو برد.

ای قرن ها حماسه و ای سال ها خروش

ای کز تو انقلاب سوی جاودان کشید

ای مظهر حماسه اسلام، کز تو دین

فریاد زندگی به تمام جهان کشید

کو تا تو را زمانه شناسد که کار تو

یک باره ره به جرگه پیغمبران کشید

ای بت شکن که شور تو این خلق خفته را

بیرون ز خواب خویش چو سیل دمان کشید

در گـرمـاگـرم نـهضت به آیه الله امینی(ره)، صاحب الغدیر گفتند:

حـضـرت عالی در برابر مبارزاتی که به رهبری حضرت روح الله آغاز شـده چـه راهـی اتـخـاذ مـی فرمایید؟ حماسه ساز غدیر فرمود: ان الـخـمـیـنـی ذخـیره الله للشیعه; بی شک خمینی ذخیره الهی برای جامعه شیعه است.

ایـنـک بـا تـمـام وجود باید او را تقویت نمود، در این سرمقاله بـرآنیم که برخی از عوامل پیروزی را به گونه فشرده و فهرست وار بـیـان کـنیم تا بر این عوامل در بقا و تداوم انقلاب اسلامی تکیه نماییم.

یک ـ مرجعیت رهبر
در تـاریـخ نهضت های شیعی کم تر سراغ داریم که رهبر نهضت، مرجع تـقـلـیـد بـاشد. علمای بزرگ غالبا در پیشاپیش نهضت های صدساله اخـیر حضور داشته اند، و مراجع تقلید نیز در حفظ حوزه های علمی و جـامـعـه اسـلامی حرکت های مقطعی و قهر موردی داشته اند. قیام آیـه الله حکیم در عراق و نهضت میرزای شیرازی در تحریم تنباکو، اعـتـراض مـرحـوم آیه الله بروجردی و حاج شیخ عبدالکریم در عصر پـهـلـوی و پـسـرش از ایـن دسـت بـه شمار می روند. لیکن عمل آن بـزرگـواران بـه شـکـل یک قیام اصطلاحی و در جهت براندازی حکومت نـبـوده است، بلکه در حد نهی از منکر و مقابله با تهاجم و بدعت هـا صـورت گـرفـتـه اسـت. در واقع آنان با دین ستیزی به مقابله پرداخته اند و پیروز هم شده اند.

از دیگر سو عالمانی مانند سید جمال الدین اسدآبادی، مرحوم مدرس و کـاشـانـی نـیـز بـه پیکارهایی دست زده اند اما بعضی از آنان مـجـتـهـد نبوده و برخی به مرتبه مرجعیت نرسیده بودند و مبارزه شـان نـیـز در مـحـدوده قـانـون اسـاسی و مبارزه با قراردادهای اسـتعماری بوده است، نه مبارزه ای اصولی در راستای تشکیل حکومت اسـلامی و نوعا با زندان و تبعید هم تقریبا پایان پذیرفته است و شـعـاع مبارزه شمار اندکی از روشن فکران و ملی گرایان را در بر داشته است.

نهضت شهید نواب صفوی و یارانش کوششی در جهت براندازی رژیم بود، کـه بـا شـهادت آنان به حسب ظاهر پایان پذیرفت; لیکن قیام امام راحـل(ره) بـه یـمن مرجعیت تقلید، یک نهضت فراگیر و مردمی شد و هـدف آن نـیـز بـرانـدازی حکومت و تشکیل نظام اسلامی بود. البته مـردم هـمواره گوش به فرمان مرجع تقلید بودند و حکم مرجع تقلید هـم مـتـبـع اسـت و مـراجع تقلید نمی توانند آن را بشکنند و یا مـقـلـدان خـود را از پـیروی حکم مرجعی بازدارند، به همین دلیل مرجعیت با پیروزی همواره توامان بوده است.

بـی تـردیـد اهـرم مرجعیت تقلید در گسترش قیام به آحاد و نفرات جـامعه نقش مهمی را ایفا کرده است، زیرا این مقام خطیر در عالم تـشـیـع از قداست و نفوذ فوق العاده برخوردار است و مردم پیروی از مـرجـع تـقـلـید را یک فریضه دینی و وظیفه الهی می شمارند و تـخـلـف از آن را حـرام می دانند. بر این اساس شاه معدوم پس از رحـلت آیه الله بروجردی(ره) تلاش کرد تا از وحدت و تمرکز مرجعیت جـلـوگیری کند. از این رو به چهار تن از فقهای نجف تلگراف زد و بـه خـیال خود مرجعیت را از قم به نجف منتقل کرد تا بدین وسیله قـم را از فـهـرست وجود مراجع حذف نماید و ایران را جزیره امنی برای سرمایه گذاران اسرائیل و آمریکا قرار دهد.

امـا مـصـونـیت مراجع تقلید در قانون اساسی پیش برای امام راحل (قـدس سـره) در ادامـه مـبارزه فرصت مغتنمی بود. اگر حضرت امام اجـتهاد و مرجعیت نداشت، مانند سید جمال الدین اسدآبادی، مرحوم مـدرس، آیـه الـله کاشانی و شهید نواب بی درنگ دستگیر، زندانی، تبعید و یا شهید می شد و نهضت متوقف می گردید.

دو ـ امام، نماد وحدت روحانیت و امت
یکی از شاه کارهای امام راحل، ابتدا ایجاد وحدت و هم بستگی بین عـلما و دانشمندان و سپس در میان قشرهای مختلف جامعه بود. اخلاص و عـدم عـلاقـه بـه جاه و مقام، تواضع و فروتنی و آگاهی و مصلحت گـرایـی حـضـرت امام چنین وحدتی را ایجاب می کرد. امام پدر امت بـود و جـهـانی حرکت می کرد. طوفان های سیاسی جامعه و جناح های مـخـتـلـف و عـدم هـم آهـنگی میان بعضی مراجع و فضلا نتوانست آن بـزرگـوار را از خـط وحدت خارج کند، برای این که امام اعلام کرد دسـت عـلـما و مراجع را برای وحدت می بوسم و هم او گفت من نوکر مردم هستم و دست بقال و عطار را نیز برای وحدت بوسه می زنم.

آفرین بر عشق پاک اوستاد

صد هزاران ذره را داد اتحاد

هم چو خاک مفترق در ره گذر

یک سبوشان داد دست کوزه گر

سه ـ هم بستگی گروه های سیاسی
گـروه های سیاسی چپ و راست هنگامی که در برابر عظمت رهبری قرار گرفتند و دیدند که امت و روحانیت یک پارچه پشت سر رهبر کبیرشان در حـرکـتـنـد، آنان هم به خیل ملت پیوستند. این هم بستگی بدون تردید به نهضت اسلامی سرعت و شتاب بخشید.

چهار ـ پیوستن ارتش به امام و ملت
عـلـل پـیـوستن ارتشی ها به مردم را نیز باید در رهبری داهیانه امـام، وحـدت عـلـما و احزاب و شعارهای مهیج مردم جست وجو کرد. آنـان در خـیابان فریاد می زدند: (ارتش برادر ماست/ خمینی رهبر ماست). ایـن گـونـه شعارها دریایی از عواطف و مهر و محبت را در دل های نـیـروهـا بـرانـگـیزانید تا این که به یک صدا فریاد برآوردند: (فرمانده کل قوا خمینی/ دریایی و هوایی و زمینی).

پنج ـ امدادهای غیبی، عنایت الهی
فـضـای باز سیاسی، نفرت و انزجار عمومی از نظام شاهنشاهی و نیز روشـن گـری مطبوعات سهم بسزایی در تبدیل نهضت به انقلاب داشتند. امـام راحل(ره) در فرمایشی این عوامل را در چهار عامل خلاصه کرد کـه عـبـارت اند از: مشیت الهی، اتکال به خد، امدادهای غیبی و ایمان مردم و وحدت امت.

شش ـ تحول فرهنگی
حـضـرت امـام با مقبولیت عامه ای که داشت در طی مبارزات سیاسی، تـحـول فـرهنگی در جامعه به وجود آورد; از جمله ارزش های واقعی مـورد توجه قرار گرفت; مثلا اگر کسی به زندان می افتاد، بر ارزش و اعـتـبار اجتماعی وی افزوده می شد. پیکارگران مومن از احترام هـمگانی برخوردار بودند و سخنان آنان و بازگو کردن شکنجه هاشان برای شنوندگان موجب تقویت انگیزه قیام آنان می شد.

از سـوی دیگر مبارزه با ایادی شاه به عنوان یک فرهنگ متعالی در اذهـان جـا افـتـاده بود، همکاری با دستگاه جبار طاغوت ضد ارزش قـلـمـداد مـی شـد، خـانواده و فرزندان زندانیان مسلمان همواره مـحـترم بودند و البته هواداران و مبلغان اسلامی نیز فضای جامعه را برای نهضت آماده ساخته بودند.

هفت ـ جامعیت امام
یـکـی از مهم ترین عوامل مقبولیت افراد، جامعیت آنان است، زیرا مـقبولیت، منشا نفوذ در قلوب و اثرگذاری است. امام راحل(ره) از جـامعیت عجیبی برخوردار بود; شخصیت ظاهری، علمی، عرفانی، فلسفی و فـقـهـی او زبـانـزد خـاص و عام قرار گرفته بود. در سخنرانی، اسـتـاد; از نـظـر قلم، دارای قلم نافذ و مهیج; از نظر تدبیر و سـیـاسـت، آفـاق فـکـرش پهناور; در شجاعت، یگانه دهر; در زهد و تـقـو، کـم نـظـیـر و در یک کلام آن چه خوبان همه داشتند او به تـنـهـایـی داشـت. این فراگستری و جامعیت باعث جذب قلوب مردم و ایـجـاد حـرکـت در جـامعه شد تا جایی که سرانجام نهضت به انقلاب اسلامی ایران منجر گشت و وعده خدا برای ملت ما تحقق یافت.