روز عرفه;آداب دعا و منتخبی از نیایش های نغز عرفانی

مقالات روز عرفه روز دعا و نیایش

روز عرفه;آداب دعا و منتخبی از نیایش های نغز عرفانی

نهم ذی الحجه، روز عرفه است. این روز، به دعا اختصاص یافته است، به گونه ای که روزه این روز نیز که مستحب است، در صورت ضعف در هنگام دعا ممنوع شده است. هر چند بهترین مکان ها در این روز برای دعا «عرفات» یا «کربلا» است، ولی به دلیل عظمت این امر افراد می توانند با رعایت آداب دعا و خواندن دعای عرفه، از فضایل این روز در هر مکانی بهره مند شوند.

اینک، برخی از آداب دعا و برگزیده ای از نیایش های نغز امام حسین(ع) در روز عرفه که از متون کهن فارسی گرفته شده است، برای استفاده بیشتر نقل می شود.

جایگاه دعا
ملا احمد نراقی درباره جایگاه دعا در میان عبادات می نویسد:

«بدان که دعا مغز همه عبادات است و از این جهت در فضیلت آن و امر به آن، آیات و اخبار بی شمار وارد شده ]است[».[1]

آداب و شرایط دعا
براساس نصوص دینی ما، استجابت دعا دارای شرایط و آدابی است که برخی از آن آداب را عالم اخلاق، ملا احمد نراقی به شرح زیر بیان کرده است:

«برای دعاکننده آداب و شرایط چند است که باید مراعات آنها را منظور داشته باشد تا فایده دعا را ببیند و دعای او مستجاب گردد و نورانیت دعا در نفس او پیدا شود و از جمله شرایط، چند شرط را در اینجا ذکر می کنیم:

اول، آنکه اوقات شریفه را از برای دعای خود اختیار کند، مثل روز عرفه و ماه رمضان و روز جمعه و وقت سحر و شب های قدر و... .

دوم، آنکه با طهارت باشد؛ یعنی وضو یا غسل داشته باشد.

سوم، آنکه رو به قبله باشد.
چهارم، آنکه دست های خود را بلند کند به نحوی که زیر بغل او نمایان باشد، همچنان که گدایان دست خود را به جانب اغنیا دراز می کنند. و از حضرت پیغمبر(ص) مرویست که: «هیچ بنده دست خود را به جانب خداوند جبار دراز نمی کند، مگر اینکه خدا شرم می کند که دست او را تهی برگرداند تا فضل و رحمت خود را در آن جای ندهد.» پس چون دست خود را فرود می آورید، بر سر و روی خود بکشید.

پنجم، آنکه جزم داشته باشد که دعای او اجابت می شود و یقین داشته باشد که رد نخواهد شد.

ششم، آنکه قبل از دعا ذکر خدا کند و ثنا و ستایش او گوید و تمجید و تعظیم او کند و صلوات بر پیغمبر و آل او فرستد.

هفتم، آنکه توبه کند و از گناهان پشیمان شود و اگر مظلمه بر گردن او باشد، ادا کند و یا عزم بر ادا کردن آن نماید.

هشتم، آنکه چون دعا کند، تخصیص به خود ندهد، بلکه دیگران را در دعای خود شریک سازد.

نهم، آنکه گریه کند و این نیز از شرایط عظیم و آداب معتمده است».[2]

حکایت جوانی در عرفات
«فضیل عیاض ـ رحمه الله ـ گوید: جوانی دیدم در موقف[3] [عرفات و روز عرفه] خاموش ایستاده و سر فرو انداخته، همه خلق در دعا بودند و وی خاموش بود. گفتم: ای جوان! تو نیز چرا دعا و انبساطی نکنی؟! گفت: مرا وحشتی افتاده است و وقتی که داشتم از من فوت شده، هیچ روی دعا کردن ندارم. گفتم: دعا کن تا خدای ـ عزّوجلّ ـ به برکات این جمع تُرا به سر مراد تو رساند. گفت: خواست که دست برگیرد و دعا کند، نعره ای از وی ظاهر شد و جان با آن برآمد».[4]

برگزیده ای از نیایش های نغز امام حسین(ع) در روز عرفه
«خدایا اگر توجه خود را بر بررسی آثار قدرت و دستاوردهای توانایی تو معطوف سازم و یک به یک آنها را تحت مطالعه قرار دهم تا تو را شناسایی کنم، همین امر موجب می گردد که راه وصال و دیدار تو دور و دراز گردد».[5]

«خدایا! توجه و التفات مرا آن چنان به سوی خویش معطوف ساز که از آن پس، به غیر تو ننگرم و جز رضای تو، رضای هیچ کس، حتی رضای خود را هم نپویم».[6]

«[خدایا!] چگونه می توان به چیزی [یعنی اثری] که در وجود خود به تو نیازمند است، بر وجود تو استدلال کرد؟!»[7]

«آیا غیر تو (یعنی آثار تو) دارای آن چنان ظهوری است که تو را نباشد، تا بخواهد ظهور تو را وانمود سازد؟!»[8]

«خدایا! تو مرا فرمان دادی که برای کسب عبرت، به آثار تو بازگردم و آنها را مورد مطالعه قرار دهم. پس مرا با جامه ای از انوار و همراه با هدایتی که به عبرت و استبصار[9] بارور است، به خود بازگردان».[10]

«خدایا! مرا به وسیله پوششی از انوار به سوی خود بازگردان، آن گونه که نفوس مطمئنه ـ درحالی که شادمان و مورد رضایت می باشند ـ در میان بندگان راستین تو به تو بازمی گردند».[11]

«خدایا! مرا با بصیرت به خود بازگردان تا بازگشتنم به تو از رهگذر آثار، بسان واردشدن بر تو از طریق همین آثار باشد، به گونه ای که سرِّ و درونم از نظر و التفات به این آثار، مصون باشد و همتم از اعتماد و اتکای بر این آثار فراتر رود؛ که تو بر هر چیزی توانا هستی».[12]

پی نوشتها:
[1]. ملا احمد نراقی، معراج السعاده، تهران، مطبوعات حسینی، بی تا، ص 637.

[2]. همان، صص 638 و 639.

[3]. موقف: محل وقوف، محل توقف.

[4]. خواجه محمد پارسا، فصل الخطاب، تصحیح: دکتر جلیل مسگرنژاد، تهران، نشر دانشگاهی، 1381، ص 225.

[5]. سید خلف، مظهر العجائب، تصحیح: دکتر سید محمدباقر حجتی، قم، نشریه علوم حدیث، ش 1، ص 130.

[6]. همان، ص 131.

[7]. همان، ص 134.

[8]. همان.

[9]. استبصار: طلب بصیرت و بینایی.

[10]. مظهر العجائب، ص 143.

[11]. همان، ص 144.

[12]. همان.